Waarom veroorzaakt paniek buikpijn?

Paniek kan bij veel mensen plotselinge en intense buikpijn veroorzaken. Deze reactie is het gevolg van een complexe interactie tussen de hersenen, het zenuwstelsel, de hormonen en de spijsverteringsorganen. Buikpijn tijdens paniekaanvallen is niet denkbeeldig. Dit soort pijn komt voort uit echte fysiologische processen die optreden tijdens een toestand van extreme angst of waargenomen gevaar.

Enkele voorbeelden van situaties die paniek veroorzaken:

• Spreken in het openbaar: Als je op het podium staat en je realiseert je dat je je toespraak bent vergeten, kan je hart sneller kloppen en je gedachten sneller gaan kloppen.
• Een kind verliezen in een menigte: Op het moment dat je je omdraait en je kind is weg, voelt de tijd bevroren.
• Examendruk: Als je voor een belangrijke toets zit en plotseling een black-out krijgt, kan dat leiden tot intense angst.
• Natuurramp: De grond voelen schudden tijdens een aardbeving brengt mensen vaak in verwarring.
• Financiële angst: Als je een bankrekening opent en ziet dat er onverwacht geld wegvloeit, kan dat je angst aanjagen.
• Plotselinge gezondheidssymptomen: Pijn op de borst of ademhalingsmoeilijkheden uit het niets kunnen tot paniek leiden.
• Technologisch ongelukje: per ongeluk een belangrijk project verwijderen voor een deadline kan onmiddellijke zweetdruppels veroorzaken.

Hieronder leggen we de mechanismen uit waarmee paniek buikpijn veroorzaakt.

Paniek activeert het angstreactiesysteem van de hersenen

De hersenen detecteren paniek als een bedreiging. De amygdala, die een centrale rol speelt bij het verwerken van angst, stuurt signalen naar de hypothalamus. De hypothalamus activeert vervolgens het autonome zenuwstelsel, vooral het sympathische zenuwstelsel. Deze activering bereidt het lichaam voor op een “vecht of vlucht” reactie.

Deze reactie veroorzaakt een snelle cascade van veranderingen: de hartslag neemt toe, de bloeddruk stijgt, de ademhaling wordt sneller en de spierspanning bouwt zich op. Het spijsverteringsstelsel krijgt echter minder aandacht tijdens deze reactie. De hersenen leiden energie en bloedstroom weg van de spijsvertering en naar vitale organen die nodig zijn om te overleven.

Stresshormonen veranderen de werking van het spijsverteringsstelsel

De hypothalamus triggert ook het vrijkomen van stresshormonen. De bijnieren, die zich boven de nieren bevinden, geven adrenaline en cortisol af in de bloedbaan. Adrenaline bereidt de spieren en longen voor op snelle actie. Cortisol verandert de manier waarop het lichaam glucose gebruikt, onderdrukt niet-essentiële functies zoals de spijsvertering en verhoogt de alertheid van de hersenen.

Cortisol en adrenaline verstoren de normale spijsvertering op verschillende manieren:

• Deze hormonen verminderen de bloedtoevoer naar het spijsverteringskanaal.
• Deze hormonen vertragen de beweging van voedsel door de darmen.
• Deze hormonen verminderen de afscheiding van spijsverteringsenzymen.
• Deze hormonen verhogen de spanning in de maag- en darmspieren.

Deze effecten kunnen leiden tot buikkramp, druk in de buik, een opgeblazen gevoel en buikpijn. Deze symptomen kunnen plotseling optreden en binnen enkele minuten ernstig worden.

De darm-hersenverbinding versterkt de pijn

Het spijsverteringsstelsel heeft zijn eigen zenuwstelsel, het enterische zenuwstelsel. Het enterische zenuwstelsel communiceert rechtstreeks met het centrale zenuwstelsel via de nervus vagus. Door deze verbinding kunnen de hersenen de spijsvertering en het gevoel in de darmen beïnvloeden.

Tijdens paniek brengt de nervus vagus noodsignalen van de hersenen naar de darmen. Deze signalen kunnen de gevoeligheid in het darmslijmvlies verhogen en de perceptie van pijn intensiveren. Mensen met een gevoelig maagdarmkanaal kunnen een scherpe buikpijn ervaren. Zelfs kleine veranderingen in spierspanning of druk in de darmen kunnen pijnlijk worden.

Daarnaast stuurt het enterische zenuwstelsel feedback naar de hersenen. Deze feedbacklus kan de angst verergeren en het paniekgevoel versterken. Er kan een vicieuze cirkel ontstaan waarbij paniek de buikpijn doet toenemen en buikpijn de paniek doet toenemen.

Buikspieren spannen aan tijdens paniek

Tijdens paniek trekken spieren in de buik onwillekeurig samen. Deze samentrekking is onderdeel van de algehele spierspanning die het lichaam helpt te reageren op gevaar. Als buikspieren voor langere tijd samentrekken, kan deze spanning pijnlijk worden.

Strakke spieren in de buikwand kunnen tegen inwendige organen drukken. Deze druk creëert een gevoel van zwaarte of kramp in de buik. Bij sommige mensen bootst deze reactie het gevoel van een ernstige medische aandoening na, zoals een blindedarmontsteking of een maagdarmverstopping.

Veranderingen in de ademhaling beïnvloeden het buikgevoel

Paniek veroorzaakt vaak hyperventilatie (snelle en oppervlakkige ademhaling). Hyperventilatie verandert het kooldioxidegehalte in het bloed en kan daardoor duizeligheid, gevoelloosheid en ongemak op de borst veroorzaken. Deze effecten kunnen ook de buik beïnvloeden.

Oppervlakkig ademen vermindert de beweging van het middenrif, dat normaal gesproken helpt bij het masseren van de buikorganen. Minder middenrifbeweging kan leiden tot stagnatie in de darmen en een ophoping van gas bevorderen. Deze ophoping kan de darmwanden uitrekken en een opgeblazen gevoel of pijn veroorzaken.

Daarnaast kan het inslikken van lucht tijdens een snelle ademhaling de druk in de maag verhogen. Deze druk kan leiden tot oprispingen, ongemak of scherpe pijn in de bovenbuik.

Paniek kan bestaande spijsverteringsstoornissen verergeren

Mensen die al last hebben van maag- en darmaandoeningen kunnen tijdens paniekaanvallen ergere symptomen ervaren. Paniek veroorzaakt deze aandoeningen niet, maar kan wel opflakkeringen uitlokken.

Veel voorkomende spijsverteringsstoornissen die beïnvloed worden door paniek zijn onder andere:

• Prikkelbare darm syndroom
• Functionele dyspepsie
• Gastro-oesofageale refluxziekte

Tijdens paniek kan de abnormale zenuw- en hormonale activiteit ontstekingen, darmmotiliteitsproblemen of overgevoeligheid in het maagdarmkanaal verergeren. Het resultaat kan buikpijn, diarree of misselijkheid zijn die uren aanhoudt nadat de paniekepisode voorbij is.

Psychologische en gedragsfactoren dragen ook bij

Angst voor de buikpijn zelf kan verdere spanning en zorgen veroorzaken. Veel mensen die door paniek veroorzaakte buikpijn ervaren, beginnen bepaalde plaatsen, activiteiten of voedsel te vermijden. Dit vermijdingsgedrag kan leiden tot slechte voeding, isolatie of depressie, wat zowel de spijsverteringssymptomen als de psychische symptomen kan verergeren.

Catastrofaal denken, zoals aannemen dat buikpijn een gevaarlijke ziekte betekent, kan de angstreactie ook versterken. Dit gedachtepatroon verhoogt het lichaamsbewustzijn en versterkt de perceptie van pijn, zelfs als er geen fysieke schade is.

Samengevat veroorzaakt paniek buikpijn door een combinatie van neurologische, hormonale, musculaire en psychologische mechanismen. De angstreactie van het lichaam verstoort de spijsvertering, verhoogt de spierspanning, verandert de bloedstroom en verhoogt de gevoeligheid in de darmen. Deze veranderingen produceren echte, meetbare effecten die resulteren in pijn, ongemak en verdriet in de buik.