Overzicht
Wat is een waanstoornis?
Waanstoornis, voorheen paranoïde stoornis genoemd, is een soort ernstige psychische aandoening – een “psychose” genoemd – waarbij een persoon niet kan onderscheiden wat echt is van wat wordt ingebeeld. Het belangrijkste kenmerk van deze aandoening is de aanwezigheid van wanen, dit zijn onwrikbare overtuigingen in iets onwaars. Mensen met een waanstoornis ervaren niet-bizarre waanideeën, waarbij situaties betrokken zijn die zich in het echte leven kunnen voordoen, zoals gevolgd, vergiftigd, misleid, samengespannen tegen of van een afstand bemind. Deze wanen hebben meestal betrekking op de verkeerde interpretatie van percepties of ervaringen. In werkelijkheid zijn de situaties echter helemaal niet waar of sterk overdreven.
Mensen met een waanstoornis kunnen vaak doorgaan met socialiseren en normaal functioneren, afgezien van het onderwerp van hun waanvoorstelling, en gedragen zich over het algemeen niet op een duidelijk vreemde of bizarre manier. Dit is in tegenstelling tot mensen met andere psychotische stoornissen, die ook wanen kunnen hebben als symptoom van hun stoornis. In sommige gevallen kunnen mensen met een waanstoornis echter zo in beslag worden genomen door hun waanvoorstellingen dat hun leven wordt verstoord.
Hoewel waanideeën een symptoom kunnen zijn van meer algemene aandoeningen, zoals schizofrenie, is een waanstoornis zelf vrij zeldzaam. Een waanstoornis komt het vaakst voor in het midden tot het late leven.
Wat zijn de soorten waanstoornis?
Er zijn verschillende soorten waanstoornis op basis van het hoofdthema van de ervaren waanideeën. De soorten waanstoornis omvatten:
- Erotomisch. Iemand met dit type waanstoornis gelooft dat een andere persoon, vaak een belangrijk of beroemd iemand, verliefd op hem of haar is. De persoon kan proberen contact te maken met het object van de waanvoorstelling, en stalkinggedrag is niet ongewoon.
- Grandioos. Iemand met dit type waanstoornis heeft een overdreven gevoel van waarde, macht, kennis of identiteit. De persoon kan denken dat hij of zij een groot talent heeft of een belangrijke ontdekking heeft gedaan.
- Jaloers. Een persoon met dit type waanstoornis gelooft dat zijn of haar echtgenoot of seksuele partner ontrouw is.
- vervolging. Mensen met dit type waanstoornis geloven dat zij (of iemand die dicht bij hen staat) worden mishandeld, of dat iemand hen bespioneert of van plan is hen kwaad te doen. Het is niet ongebruikelijk dat mensen met dit type waanstoornis herhaaldelijk klachten indienen bij de juridische autoriteiten.
- somatisch. Een persoon met dit type waanstoornis gelooft dat hij of zij een lichamelijk defect of medisch probleem heeft.
- Gemengd. Mensen met dit type waanstoornis hebben twee of meer van de hierboven genoemde soorten wanen.
Symptomen en oorzaken
Wat veroorzaakt een waanstoornis?
Zoals bij veel andere psychotische stoornissen is de exacte oorzaak van een waanstoornis nog niet bekend. Onderzoekers kijken echter naar de rol van verschillende genetische, biologische en omgevings- of psychologische factoren.
- Genetisch. Het feit dat een waanstoornis vaker voorkomt bij mensen met familieleden met een waanstoornis of schizofrenie, suggereert dat er mogelijk een genetische factor bij betrokken is. Er wordt aangenomen dat, net als bij andere psychische stoornissen, de neiging om een waanstoornis te ontwikkelen van ouders op hun kinderen kan worden doorgegeven.
- biologisch. Onderzoekers bestuderen hoe afwijkingen van bepaalde delen van de hersenen mogelijk betrokken zijn bij de ontwikkeling van waanstoornissen. Een onbalans van bepaalde chemicaliën in de hersenen, neurotransmitters genaamd, is ook in verband gebracht met de vorming van waansymptomen. Neurotransmitters zijn stoffen die zenuwcellen in de hersenen helpen om berichten naar elkaar te sturen. Een onbalans in deze chemicaliën kan de overdracht van berichten verstoren, wat tot symptomen kan leiden.
- Milieu/psychologisch. Er zijn aanwijzingen dat een waanstoornis kan worden veroorzaakt door stress. Alcohol- en drugsmisbruik kan ook bijdragen aan de aandoening. Mensen die de neiging hebben om geïsoleerd te zijn, zoals immigranten of mensen met een slecht gezichtsvermogen en gehoor, lijken kwetsbaarder te zijn voor het ontwikkelen van een waanstoornis.
Wat zijn de symptomen van een waanstoornis?
De aanwezigheid van niet-bizarre wanen is het meest voor de hand liggende symptoom van deze aandoening. Andere symptomen die kunnen optreden zijn onder meer:
- Een prikkelbare, boze of sombere stemming
- Hallucinaties (dingen zien, horen of voelen die er niet echt zijn) die verband houden met de waanvoorstelling (een persoon die denkt dat hij of zij een geurprobleem heeft, kan bijvoorbeeld een slechte geur ruiken.)
Diagnose en tests
Hoe wordt een waanstoornis gediagnosticeerd?
Als er symptomen aanwezig zijn, zal uw arts een volledige medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek uitvoeren. Hoewel er geen laboratoriumtests zijn om specifiek een waanstoornis te diagnosticeren, kan de arts verschillende diagnostische tests gebruiken – zoals röntgenfoto’s of bloedonderzoek – om lichamelijke ziekte als oorzaak van uw symptomen uit te sluiten.
Als de arts geen fysieke reden voor de symptomen vindt, kan hij of zij de persoon doorverwijzen naar een psychiater of psycholoog, beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg die speciaal zijn opgeleid om psychische aandoeningen te diagnosticeren en te behandelen. Psychiaters en psychologen gebruiken speciaal ontworpen interview- en beoordelingsinstrumenten om een persoon te beoordelen op een psychotische stoornis. De arts of therapeut baseert zijn of haar diagnose op de symptomen die de persoon meldt en op zijn of haar observatie van de houding en het gedrag van de persoon.
De arts of therapeut bepaalt vervolgens of de symptomen van de persoon wijzen op een specifieke stoornis zoals beschreven in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5), die wordt uitgegeven door de American Psychiatric Association en het standaardreferentieboek is voor erkende psychische aandoeningen. . Volgens de DSM-5 wordt de diagnose waanstoornis gesteld als een persoon gedurende ten minste een maand niet-bizarre wanen heeft en niet de kenmerkende symptomen heeft van andere psychotische stoornissen, zoals schizofrenie.
Beheer en behandeling
Hoe wordt een waanstoornis behandeld?
Behandeling voor waanstoornis omvat meestal medicatie en psychotherapie (een soort counseling); waanstoornis is echter zeer resistent tegen behandeling met alleen medicatie. Mensen met ernstige symptomen of die het risico lopen zichzelf of anderen pijn te doen, moeten mogelijk in het ziekenhuis blijven totdat de toestand is gestabiliseerd.
Psychotherapie is de primaire behandeling voor een waanstoornis. Het biedt een veilige omgeving voor patiënten om hun symptomen te bespreken en stimuleert een gezondere en functionelere houding en gedrag.
Psychosociale behandelingen. Verschillende psychosociale behandelingen kunnen helpen bij de gedrags- en psychologische problemen die gepaard gaan met een waanstoornis. Door therapie kunnen patiënten ook leren hun symptomen onder controle te houden, vroege waarschuwingssignalen van terugval te identificeren en een terugvalpreventieplan te ontwikkelen. Psychosociale therapieën omvatten het volgende:
- Individuele psychotherapie kan de persoon helpen het onderliggende denken dat vervormd is geraakt, te herkennen en te corrigeren.
- Cognitieve gedragstherapie (CGT) helpt de persoon om denkpatronen en gedragingen die tot lastige gevoelens leiden, te herkennen en te veranderen.
- Gezinstherapie kan families helpen om effectiever om te gaan met een geliefde met een waanstoornis, waardoor ze kunnen bijdragen aan een beter resultaat voor de persoon.
medicijnen: De primaire medicijnen die worden gebruikt om waanstoornis te behandelen, worden antipsychotica genoemd. Medicijnen omvatten het volgende:
- Conventionele antipsychotica, ook wel neuroleptica genoemd, worden sinds het midden van de jaren vijftig gebruikt om psychische stoornissen te behandelen. Deze geneesmiddelen werken door de dopaminereceptoren in de hersenen te blokkeren. Dopamine is een neurotransmitter waarvan wordt aangenomen dat het betrokken is bij de ontwikkeling van wanen. Conventionele antipsychotica zijn onder meer chloorpromazine (Thorazine®), flufenazine (Prolixin®), haloperidol (Haldol®), thiothixeen (Navane®), trifluoperazine (Stelazine®), perfenazine (Trilafon®) en thioridazine (Mellaril®).
- Nieuwere medicijnen – atypische antipsychotica genoemd – lijken effectiever te zijn bij de behandeling van de symptomen van een waanstoornis. Deze medicijnen werken door de dopamine- en serotoninereceptoren in de hersenen te blokkeren. Serotonine is een andere neurotransmitter waarvan wordt aangenomen dat deze betrokken is bij waanstoornissen. Deze geneesmiddelen omvatten risperidon (Risperdal®), clozapine (Clozaril®), quetiapine (Seroquel®), ziprasidon (Geodon®) en olanzapine (Zyprexa®).
- Andere medicijnen die kunnen worden gebruikt om waanstoornis te behandelen, zijn kalmerende middelen en antidepressiva. Tranquilizers kunnen worden gebruikt als de persoon een zeer hoge mate van angst en/of slaapproblemen heeft. Antidepressiva kunnen worden gebruikt om depressie te behandelen, wat vaak voorkomt bij mensen met een waanstoornis.
preventie
Kan een waanstoornis worden voorkomen?
Er is geen bekende manier om een waanstoornis te voorkomen. Vroege diagnose en behandeling kunnen echter de verstoring van het leven, het gezin en de vriendschappen van de persoon helpen verminderen.
Vooruitzichten / Prognose
OutlookWat zijn de vooruitzichten voor mensen met een waanstoornis?
De vooruitzichten voor mensen met een waanstoornis variëren afhankelijk van de persoon, het type waanstoornis en de levensomstandigheden van de persoon, inclusief de beschikbaarheid van ondersteuning en de bereidheid om zich aan de behandeling te houden.
Een waanstoornis is meestal een chronische (aanhoudende) aandoening, maar als ze op de juiste manier wordt behandeld, kunnen veel mensen met deze aandoening verlichting van hun symptomen vinden. Sommige mensen herstellen volledig en anderen ervaren episodes van waanvoorstellingen met perioden van remissie (gebrek aan symptomen).
Helaas zoeken veel mensen met deze aandoening geen hulp. Voor mensen met een psychische stoornis is het vaak moeilijk te herkennen dat het niet goed met ze gaat. Ze zijn misschien ook te beschaamd of bang om behandeling te zoeken. Zonder behandeling kan een waanstoornis een levenslange ziekte zijn.
Leven met
Wat zijn de complicaties van een waanstoornis?
Mensen met een waanstoornis kunnen depressief worden, vaak als gevolg van moeilijkheden die verband houden met de waanideeën. Handelen naar de wanen kan ook leiden tot geweld of juridische problemen; een persoon met een erotomische waan kan bijvoorbeeld het object van zijn of haar waanvoorstelling stalken of lastigvallen, wat kan leiden tot arrestatie. Verder kunnen mensen met deze stoornis uiteindelijk vervreemd raken van anderen, vooral als hun wanen hun relaties verstoren of schaden.
Discussion about this post