Rugpijn, gevoelloosheid en kou in de benen: Oorzaken en behandeling

Rugpijn die gepaard gaat met gevoelloosheid en kou in de benen wijst meestal op een probleem met het ruggenmerg, de zenuwen in de wervelkolom of de bloedcirculatie naar de benen. Deze symptomen ontstaan vaak wanneer structuren in de wervelkolom zenuwen samendrukken of wanneer de bloedtoevoer naar de benen afneemt.

Hieronder staan de oorzaken van deze symptomen en informatie over diagnose en behandeling.

Oorzaken van rugpijn, gevoelloosheid en kou in de benen

1. Lumbale hernia

Een lumbale hernia treedt op wanneer het zachte binnenmateriaal van een ruggenwervelschijf uitpuilt of lekt door de buitenste laag en op een nabijgelegen zenuwwortel drukt. Deze zenuwcompressie veroorzaakt pijn in de onderrug die vaak uitstraalt naar een of beide benen. Het aangedane been kan gevoelloos, zwak of koud aanvoelen door verminderde zenuwsignalen die het gevoel en de spieractiviteit regelen.

Een hernia in de lumbale wervelkolom ontstaat wanneer door herhaalde belasting, veroudering of letsel de buitenste laag van de wervelschijf verzwakt. De tussenwervelschijven verliezen met het ouder worden water en elasticiteit, waardoor ze vatbaarder zijn voor scheuren. Het verkeerd tillen van zware voorwerpen, plotseling draaien of langdurig zitten met een slechte houding verhoogt de druk op de tussenwervelschijven. Overgewicht en roken versnellen ook de degeneratie van de tussenwervelschijven doordat de bloedtoevoer en de toevoer van voedingsstoffen naar het ruggenmergweefsel afnemen.

Diagnose: Artsen stellen de diagnose van een lumbale hernia door een lichamelijk onderzoek uit te voeren om de spierkracht, reflexen en het gevoel in de benen te testen. Beeldvormende tests zoals magnetische resonantiebeeldvorming of computertomografie bevestigen de exacte locatie en grootte van de hernia.

Behandeling: Milde gevallen verbeteren meestal met rust, fysiotherapie en ontstekingsremmende medicijnen. Artsen kunnen oefeningen voorschrijven om de rugspieren te versterken en de druk op de zenuwen te verminderen. Als de pijn, het gevoelloze of koude gevoel aanhoudt of verergert, kan een chirurgische behandeling zoals microdiscectomie het hernia gedeelte verwijderen om de zenuwcompressie te verlichten.

2. Lumbale wervelkanaalvernauwing

Lumbale wervelkanaalstenose is een vernauwing van het wervelkanaal in de onderrug. Deze vernauwing drukt op het ruggenmerg of de ruggenmergzenuwen die zenuwsignalen naar de benen sturen. Deze aandoening veroorzaakt vaak rugpijn, gevoelloosheid, tintelingen, zwakte of een koud gevoel in de benen dat verergert bij lopen of staan. De symptomen verbeteren meestal als je gaat zitten of voorover leunt.

Lumbale wervelkanaalstenose ontstaat meestal als gevolg van leeftijdsgerelateerde veranderingen in de wervelkolom. De tussenwervelschijven verliezen hoogte en de omliggende ligamenten worden na verloop van tijd dikker. Er vormen zich botsporen als reactie op gewrichtsslijtage veroorzaakt door artrose. Deze structurele veranderingen vernauwen geleidelijk het wervelkanaal. Bij sommige mensen is wervelkanaalvernauwing het gevolg van een aangeboren vernauwing van de wervelkolom, letsel aan de wervelkolom in het verleden of aandoeningen zoals spondylolisthesis, die optreedt wanneer een wervel naar voren schuift over een andere wervel.

Diagnose: Artsen stellen de diagnose lumbale wervelkanaalstenose door een combinatie van lichamelijk onderzoek en beeldvormende tests. Beeldvorming met magnetische resonantie geeft gedetailleerde beelden van het wervelkanaal en de zenuwcompressie. Soms helpt een myelogram met computertomografie om de mate van vernauwing vast te stellen.

Behandeling: De initiële behandeling bestaat uit fysiotherapie, houdingscorrectie en medicatie om pijn en ontsteking te verminderen. Epidurale steroïde injecties kunnen de zwelling rond de zenuwen verminderen. Ernstige gevallen kunnen chirurgische decompressie vereisen, zoals laminectomie om het wervelkanaal wijder te maken en de druk op de zenuwen te verlichten.

3. Degeneratieve discusziekte

Degeneratieve discusziekte ontstaat wanneer de tussenwervelschijven met het ouder worden hydratatie en elasticiteit verliezen. De schijven worden dunner en hun vermogen om schokken te absorberen neemt af, waardoor de druk op de spinale gewrichten en zenuwen toeneemt. Deze aandoening kan chronische rugpijn, gevoelloosheid in de benen en een koud gevoel veroorzaken door een verminderde zenuwfunctie.

Degeneratieve discusziekte is voornamelijk het gevolg van natuurlijke veroudering. Herhaalde mechanische belasting, zware lichamelijke arbeid of veelvuldig buigen en tillen versnellen de slijtage van de tussenwervelschijven. Een slechte lichaamshouding, roken en obesitas dragen ook bij aan een verminderde toevoer van zuurstof en voedingsstoffen naar de tussenwervelschijven. Genetische factoren verhogen de vatbaarheid van tussenwervelschijven voor vroegtijdige degeneratie. Na verloop van tijd ontstaan er scheurtjes in de buitenste laag van de schijf, waardoor het gelachtige materiaal aan de binnenkant uitdroogt en zijn dempende vermogen verliest.

Diagnose: Artsen stellen degeneratieve discusziekte vast door lichamelijk onderzoek en beeldvormende tests. Röntgenfoto’s tonen een verminderde hoogte van de tussenwervelschijven en veranderingen in de uitlijning van de wervelkolom. Magnetische resonantiebeeldvorming onthult uitdroging van de schijf en zenuwcompressie.

Behandeling: Conservatieve behandeling bestaat uit fysiotherapie, controle van het lichaamsgewicht en pijnstillende medicatie. Een fysiotherapeut kan oefeningen ontwerpen om de wervelkolom te stabiliseren en de flexibiliteit te verbeteren. In ernstige gevallen kunnen chirurgische opties zoals een fusie van de wervelkolom of een kunstmatige schijfvervanging helpen om de pijn te verminderen en de stabiliteit te herstellen.

4. Ischias

Ischias treedt op wanneer de heupzenuw geïrriteerd of samengedrukt raakt, meestal door een hernia of botspoor. De heupzenuw loopt van de lage wervelkolom door de billen en langs elk been. Compressie van deze zenuw veroorzaakt scherpe pijn in de onderrug die uitstraalt langs de zenuwbaan. Het aangedane been voelt vaak gevoelloos, zwak of koud aan.

De meest voorkomende oorzaken van ischias zijn een hernia, wervelkanaalvernauwing of botsporen die op de zenuw drukken. Andere oorzaken zijn het piriformissyndroom, waarbij de piriformisspier in de bilnaad de zenuw samendrukt, of een trauma aan de lage ruggengraat. Zwaarlijvigheid, langdurig zitten en een slechte houding verhogen de druk op de onderrug en dragen bij aan zenuwirritatie.

Diagnose: Artsen voeren een straight leg raise test uit om te controleren of zenuwspanning de pijn reproduceert. Beeldvorming met magnetische resonantie of computertomografie helpt om de oorzaak van de zenuwcompressie te vinden. Elektromyografie kan de zenuwfunctie beoordelen.

Behandeling: De meeste gevallen van ischias verbeteren met fysiotherapie, ontstekingsremmende medicatie en rekoefeningen. Bij aanhoudende of ernstige zenuwcompressie kan het nodig zijn om het schijffragment of de botspoor die op de zenuw drukt operatief te verwijderen.

5. Perifere slagaderziekte

Perifere vaatziekten zijn het gevolg van vernauwing of verstopping van slagaders die de benen van bloed voorzien. De verminderde bloedstroom leidt tot pijn, gevoelloosheid, zwakte en kou in de benen, vooral tijdens het lopen. In ernstige gevallen kan de huid van de benen of voeten bleek of blauw worden.

Perifere vaatziekten ontstaan voornamelijk door atherosclerose, wat optreedt wanneer vetafzettingen (plaques) zich ophopen binnen de slagaderwanden. Deze plaques vernauwen de slagaders en beperken de bloedstroom. Roken, diabetes, hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte versnellen de vorming van plaques. Gebrek aan lichaamsbeweging en obesitas verhogen ook het risico. In zeldzame gevallen veroorzaakt een ontsteking van de bloedvaten of letsel aan de slagaders perifere vaatziekte.

Diagnose: Artsen stellen de diagnose van perifere slagaderziekte met behulp van een enkel-brachiale indextest, waarbij de bloeddruk in de enkel en in de arm wordt vergeleken. Doppler echografie of angiografie maakt beelden van de slagaders om verstoppingen op te sporen.

Behandeling: Aanpassing van de levensstijl speelt een essentiële rol in de behandeling. Je moet stoppen met roken, je bloedsuiker en cholesterol onder controle houden en regelmatig bewegen. Medicijnen die de bloedvaten verwijden of bloedstolsels voorkomen, kunnen de bloedcirculatie verbeteren. In gevorderde gevallen kan een angioplastiek of bypassoperatie de bloedstroom herstellen.

6. Diabetische neuropathie

Diabetische neuropathie treedt op wanneer een chronische hoge bloedsuikerspiegel de perifere zenuwen beschadigt. Deze zenuwbeschadiging begint vaak in de voeten en benen en veroorzaakt gevoelloosheid, brandende pijn en een koud gevoel. De rug kan pijn doen door een veranderde houding of zenuwpijn die uitstraalt vanuit de lage ruggengraat.

Diagnose: De arts neemt je medische geschiedenis door, controleert je bloedsuikerspiegel en test de zenuwfunctie met elektromyografie of zenuwgeleidingsonderzoek. Een voetonderzoek helpt bij het opsporen van gevoelsverlies.

Behandeling: Strikte controle van de bloedsuikerspiegel is de belangrijkste behandeling. Medicijnen die de zenuwpijn verlichten, zoals bepaalde antidepressiva of anti-epileptica, kunnen soelaas bieden.

7. Perifere neuropathie door andere oorzaken

Perifere neuropathie kan ook het gevolg zijn van een vitaminetekort, alcoholmisbruik, giftige stoffen of bepaalde medicijnen. Beschadigde zenuwen kunnen signalen tussen de hersenen en de benen niet goed doorgeven, wat leidt tot gevoelloosheid, zwakte, koudegevoelens en soms rugpijn.

Vitaminegebrek, vooral gebrek aan vitamine B1 (thiamine), vitamine B6 (pyridoxine), vitamine B12 (cobalamine), vitamine E of niacine, verstoort het zenuwmetabolisme en het myelineonderhoud. Alcoholmisbruik veroorzaakt zowel voedingstekorten als directe toxische schade aan zenuwen. Blootstelling aan zware metalen zoals lood of kwik en sommige industriële oplosmiddelen beschadigen de zenuwen ook. Bepaalde medicijnen kunnen perifere neuropathie veroorzaken, waaronder chemotherapiemedicijnen (zoals cisplatine en vincristine), sommige antibiotica (zoals metronidazol en nitrofurantoïne) en medicijnen die worden gebruikt om aanvallen of hartritmestoornissen te behandelen (zoals amiodaron of fenytoïne).

Diagnose: Artsen voeren bloedtesten uit om voedingstekorten, stofwisselingsstoornissen of toxische blootstelling op te sporen. Elektromyografie en zenuwgeleidingsonderzoek bepalen de mate van zenuwbeschadiging.

Behandeling: Behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak. Vitaminesupplementen helpen bij tekorten. Het vermijden van alcohol of giftige stoffen voorkomt verdere schade. Fysiotherapie helpt spierkracht en coördinatie te behouden. Wanneer medicijnen zenuwschade veroorzaken, kan een arts het medicijn aanpassen of stopzetten en een alternatief medicijn kiezen.

Rugpijn die gepaard gaat met gevoelloosheid en kou in de benen vereist altijd medische evaluatie en behandeling, omdat deze symptomen meestal duiden op zenuwcompressie of slechte doorbloeding. Een vroege diagnose en behandeling voorkomt blijvende zenuwbeschadiging, invaliditeit of weefselverlies.