Oorzaken en symptomen van slapeloosheid

Slapeloosheid is een veel voorkomende slaapstoornis, waarbij u moeite heeft met inslapen en doorslapen. Slapeloosheid zorgt ervoor dat je te vroeg wakker wordt en niet meer in slaap kunt komen. U kunt zich nog steeds moe voelen als u wakker wordt. Slapeloosheid kan niet alleen uw energieniveau en humeur ondermijnen, maar ook uw gezondheid, werkprestaties en kwaliteit van leven.

Hoeveel slaap voldoende is, verschilt van persoon tot persoon, maar de meeste volwassenen moeten 7 tot 8 uur per nacht slapen.

Op een gegeven moment ervaren veel volwassenen kortdurende (acute) slapeloosheid, die dagen of weken aanhoudt. Kortdurende slapeloosheid is meestal het gevolg van stress of een traumatische gebeurtenis. Maar sommige mensen hebben langdurige (chronische) slapeloosheid die een maand of langer aanhoudt. Slapeloosheid kan het primaire probleem zijn, of het kan in verband worden gebracht met andere medische aandoeningen of medicijnen.

Je hoeft geen slapeloze nachten te hebben. Eenvoudige veranderingen in uw dagelijkse gewoonten kunnen vaak helpen om deze aandoening te behandelen.

Symptomen van slapeloosheid

Symptomen van slapeloosheid kunnen zijn:

• Moeilijk in slaap vallen ’s nachts
• ’s Nachts wakker worden
• Te vroeg wakker
• Niet goed uitgerust voelen na een nacht slapen
• Vermoeidheid of slaperigheid overdag
• Prikkelbaarheid, depressie of angst
• Moeite met opletten, focussen op werken of onthouden
• Meer fouten of ongelukken
• Aanhoudende zorgen over slaap

Wanneer moet je naar een dokter?

Als slapeloosheid het voor u moeilijk maakt om overdag te functioneren, moet u een arts raadplegen om de oorzaak van uw slaapprobleem vast te stellen en hoe het kan worden behandeld. Als uw arts denkt dat u een slaapstoornis zou kunnen hebben, wordt u mogelijk doorverwezen naar een slaapcentrum voor speciaal onderzoek.

Wat veroorzaakt slapeloosheid?

Slapeloosheid kan het primaire probleem zijn, of het kan in verband worden gebracht met andere ziekten.

Chronische slapeloosheid is meestal het gevolg van stress, levensgebeurtenissen of gewoonten die de slaap verstoren. Het behandelen van de onderliggende oorzaak kan de slapeloosheid oplossen, maar soms kan het jaren aanhouden.

Veelvoorkomende oorzaken van chronische slapeloosheid zijn:

• Emotionele stress. Zorgen over werk, school, gezondheid, financiën of familie kunnen je geest ’s nachts actief houden, waardoor het moeilijk wordt om te slapen. Stressvolle levensgebeurtenissen of trauma – zoals de dood of ziekte van een geliefde, echtscheiding of het verlies van een baan – kunnen ook leiden tot slapeloosheid.
• Reisschema of werkschema. Je circadiaanse ritmes fungeren als een interne klok en sturen zaken als je slaap-waakcyclus, metabolisme en lichaamstemperatuur aan. Het verstoren van de circadiane ritmes van uw lichaam kan leiden tot slapeloosheid. Oorzaken zijn onder meer een jetlag door reizen door meerdere tijdzones, een late of vroege dienst of vaak wisselende diensten.
• Slechte slaapgewoonten. Slechte slaapgewoonten zijn onder meer een onregelmatig bedtijdschema, dutjes, stimulerende activiteiten voor het slapengaan, een ongemakkelijke slaapomgeving en het gebruik van uw bed voor werk, eten of tv-kijken. Het gebruik van computers, tv’s, videogames of smartphones vlak voor het slapengaan kan uw slaapcyclus verstoren.
• Laat op de avond te veel eten. Een lichte snack voor het slapengaan is acceptabel, maar te veel eten kan ervoor zorgen dat u zich lichamelijk ongemakkelijk voelt terwijl u ligt. Veel mensen ervaren ook brandend maagzuur. Dit is een terugstroming van zuur en voedsel uit de maag in de slokdarm na het eten, waardoor u wakker kunt blijven.

Chronische slapeloosheid kan ook verband houden met medische aandoeningen of het gebruik van bepaalde medicijnen. Het behandelen van de medische toestand kan de slaap helpen verbeteren, maar de slapeloosheid kan aanhouden nadat de medische toestand verbetert.

Bijkomende veelvoorkomende oorzaken van slapeloosheid zijn onder meer:

• Geestelijke gezondheidsstoornissen. Angststoornissen, zoals een posttraumatische stressstoornis, kunnen uw slaap verstoren. Te vroeg wakker worden kan een teken zijn van depressie. Slapeloosheid komt ook vaak voor bij andere psychische stoornissen.
• Medicijnen. Veel voorgeschreven medicijnen kunnen de slaap verstoren, zoals bepaalde antidepressiva en medicijnen tegen astma of bloeddruk. Veel vrij verkrijgbare medicijnen – zoals sommige pijnstillers, allergie- en verkoudheidsmedicijnen en afslankproducten – bevatten cafeïne en andere stimulerende middelen die de slaap kunnen verstoren.
• Medische omstandigheden. Voorbeelden van medische aandoeningen die verband houden met slapeloosheid zijn chronische pijn, kanker, diabetes, hartaandoeningen, astma, gastro-oesofageale refluxziekte (GERD), overactieve schildklier, de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer.
• Slaapgerelateerde aandoeningen. Slaapapneu zorgt ervoor dat u gedurende de nacht regelmatig stopt met ademen, waardoor uw slaap wordt onderbroken. Het rustelozebenensyndroom veroorzaakt onaangename sensaties in uw benen en een bijna onweerstaanbaar verlangen om de benen te bewegen, waardoor u mogelijk niet in slaap valt.
• Cafeïne, nicotine en alcohol. Koffie, thee, cola en andere cafeïnehoudende dranken zijn stimulerende middelen. Door deze drankjes in de late namiddag of avond te drinken, kun je ervoor zorgen dat je ’s nachts niet in slaap valt. Nicotine in tabaksproducten is een ander stimulerend middel dat de slaap kan verstoren. Alcohol kan je helpen in slaap te vallen, maar het voorkomt diepere slaapstadia en zorgt er vaak voor dat je midden in de nacht wakker wordt.

Slapeloosheid en veroudering

Slapeloosheid komt vaker voor met de leeftijd. Naarmate u ouder wordt, kunt u last krijgen van:

• Veranderingen in slaappatronen. De slaap wordt vaak minder rustgevend naarmate u ouder wordt, dus het is waarschijnlijker dat u wakker wordt van lawaai of andere veranderingen in uw omgeving. Met het ouder worden gaat je interne klok vaak vooruit, waardoor je ’s avonds eerder moe wordt en ’s ochtends eerder wakker wordt. Maar oudere mensen hebben over het algemeen nog steeds dezelfde hoeveelheid slaap nodig als jongere mensen.
• Veranderingen in activiteit. Het kan zijn dat u lichamelijk of sociaal minder actief bent. Een gebrek aan activiteit kan een goede nachtrust verstoren. Hoe minder lichamelijk actief u bent, hoe groter de kans dat u een dagelijks dutje doet, wat de nachtrust kan verstoren.
• Veranderingen in gezondheid. Chronische pijn door ziekten zoals artritis of rugproblemen, evenals depressie of angst kunnen de slaap verstoren. Problemen die de behoefte om ’s nachts te urineren vergroten, zoals prostaat- of blaasproblemen, kunnen de slaap verstoren. Slaapapneu en rustelozebenensyndroom komen vaker voor met de leeftijd.
• Medicijnen. Oudere mensen gebruiken doorgaans meer voorgeschreven medicijnen dan jongere mensen, wat de kans op slapeloosheid in verband met medicijnen vergroot.

Slapeloosheid bij kinderen en tieners

Slaapproblemen kunnen ook een punt van zorg zijn voor kinderen en tieners. Sommige kinderen en tieners hebben echter gewoon moeite om in slaap te komen of verzetten zich tegen een regelmatige bedtijd omdat hun interne klokken meer vertraagd zijn. Ze willen later naar bed en later in de ochtend slapen.

Risicofactoren

Bijna iedereen heeft wel eens een slapeloze nacht. Maar uw risico op slapeloosheid is groter als:

• Je bent een vrouw. Hormonale verschuivingen tijdens de menstruatiecyclus en in de menopauze kunnen een rol spelen. Tijdens de menopauze verstoren nachtelijk zweten en opvliegers vaak de slaap. Slapeloosheid komt ook vaak voor bij zwangerschap.
• Je bent ouder dan 60. Door veranderingen in slaappatroon en gezondheid neemt slapeloosheid toe met de leeftijd.
• U heeft een psychische stoornis of lichamelijke aandoening. Veel problemen die van invloed zijn op uw mentale of fysieke gezondheid, kunnen de slaap verstoren.
• Je staat onder veel stress. Stressvolle tijden en gebeurtenissen kunnen tijdelijke slapeloosheid veroorzaken. En grote of langdurige stress kan leiden tot chronische slapeloosheid.
• Je hebt geen vast schema. Wisselende diensten op het werk of op reis kunnen bijvoorbeeld uw slaap-waakcyclus verstoren.

Complicaties van slapeloosheid

Slaap is net zo belangrijk voor uw gezondheid als gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging. Wat uw reden voor slaapverlies ook is, slapeloosheid kan u zowel mentaal als fysiek beïnvloeden. Mensen met slapeloosheid rapporteren een lagere kwaliteit van leven in vergelijking met mensen die goed slapen.

Complicaties van slapeloosheid kunnen zijn:

• Lagere prestaties op het werk of op school
• Vertraagde reactietijd tijdens het rijden en een hoger risico op ongevallen
• Psychische stoornissen, zoals depressie, een angststoornis of middelenmisbruik
• Verhoogd risico en ernst van langdurige ziekten of aandoeningen, zoals hoge bloeddruk en hartaandoeningen

Preventie van slapeloosheid

Goede slaapgewoonten kunnen slapeloosheid helpen voorkomen en een goede nachtrust bevorderen:

• Houd uw bedtijd en wektijd van dag tot dag consistent, ook in het weekend.
• Blijf lichamelijk actief – regelmatige lichaamsbeweging helpt een goede nachtrust te bevorderen.
• Controleer uw medicijnen om te zien of ze kunnen bijdragen aan slapeloosheid.
• Vermijd of beperk dutjes.
• Vermijd of beperk cafeïne en alcohol en gebruik geen nicotine.
• Vermijd grote maaltijden en dranken voor het slapengaan.
• Maak je slaapkamer comfortabel om te slapen en gebruik hem alleen om seks te hebben of te slapen.
• Creëer een ontspannend bedtijdritueel, zoals een warm bad nemen, lezen of naar zachte muziek luisteren.