Nefrotisch syndroom: dieet, symptomen en behandeling

Wat is nefrotisch syndroom?

Nefrotisch syndroom is een verzameling symptomen die wijzen op nierbeschadiging. Nefrotisch syndroom omvat het volgende:

• Albuminurie – grote hoeveelheden eiwit in de urine
• hyperlipidemie – hoger dan normaal vet- en cholesterolgehalte in het bloed
• oedeem of zwelling, meestal in de benen, voeten of enkels en minder vaak in de handen of het gezicht
• hypoalbuminemie – lage niveaus van albumine in het bloed
• Albumine is een eiwit dat werkt als een spons en extra vocht uit het lichaam naar de bloedbaan trekt waar het blijft totdat het door de nieren wordt verwijderd. Wanneer albumine in de urine lekt, verliest het bloed zijn vermogen om extra vocht uit het lichaam op te nemen, waardoor oedeem ontstaat.

Nefrotisch syndroom is het gevolg van een probleem met de filters van de nieren, glomeruli genaamd. Glomeruli zijn kleine bloedvaten in de nieren die afvalstoffen en overtollig vocht uit het bloed verwijderen en als urine naar de blaas sturen.

Terwijl bloed door gezonde nieren stroomt, filteren de glomeruli de afvalproducten eruit en laten het bloed cellen en eiwitten vasthouden die het lichaam nodig heeft. Eiwitten uit het bloed, zoals albumine, kunnen echter in de urine lekken wanneer de glomeruli beschadigd zijn. Bij nefrotisch syndroom laten beschadigde glomeruli 3 gram of meer eiwit in de urine lekken, gemeten over een periode van 24 uur, wat meer dan 20 keer de hoeveelheid is die gezonde glomeruli toelaten.

Wat veroorzaakt nefrotisch syndroom?

Nefrotisch syndroom kan worden veroorzaakt door ziekten die alleen de nieren aantasten, zoals focale segmentale glomerulosclerose (FSGS) of membraneuze nefropathie. Ziekten die alleen de nieren aantasten, worden primaire oorzaken van nefrotisch syndroom genoemd. De glomeruli zijn meestal het doelwit van deze ziekten om redenen die niet volledig worden begrepen. Bij FSGS – de meest voorkomende primaire oorzaak van nefrotisch syndroom – vormt zich littekenweefsel in delen van de glomeruli. Bij vliezige nefropathie vormen immuunmoleculen schadelijke afzettingen op de glomeruli.

Nefrotisch syndroom kan ook worden veroorzaakt door systemische ziekten, dit zijn ziekten die veel delen van het lichaam aantasten, zoals diabetes of lupus. Systemische ziekten die de nieren aantasten, worden secundaire oorzaken van nefrotisch syndroom genoemd. Meer dan 50 procent van de gevallen van nefrotisch syndroom bij volwassenen heeft secundaire oorzaken, waarbij diabetes de meest voorkomende is.

Wat zijn de tekenen en symptomen van nefrotisch syndroom?

Naast albuminurie, hyperlipidemie, oedeem en hypoalbumina kunnen mensen met nefrotisch syndroom last krijgen van

• gewichtstoename
• vermoeidheid
• schuimige urine
• verlies van eetlust

Wat zijn de complicaties van nefrotisch syndroom?

Het verlies van verschillende eiwitten uit het lichaam kan leiden tot verschillende complicaties bij mensen met nefrotisch syndroom. Bloedstolsels kunnen zich vormen wanneer eiwitten die ze normaal voorkomen via de urine verloren gaan. Bloedstolsels kunnen de stroom van bloed en zuurstof door een bloedvat blokkeren. Verlies van immunoglobulinen – eiwitten van het immuunsysteem die helpen bij het bestrijden van ziekten en infecties – leidt tot een verhoogd risico op infecties. Deze infecties omvatten longontsteking, een longinfectie; cellulitis, een huidinfectie; peritonitis, een buikinfectie; en meningitis, een infectie van de hersenen en de wervelkolom. Medicijnen die worden gegeven om het nefrotisch syndroom te behandelen, kunnen ook het risico op deze infecties verhogen. Andere complicaties van nefrotisch syndroom zijn onder meer:

• hypothyreoïdie – een aandoening waarbij de schildklier niet genoeg schildklierhormoon produceert om aan de behoeften van het lichaam te voldoen
• bloedarmoede – een aandoening waarbij rode bloedcellen minder of kleiner zijn dan normaal, wat betekent dat er minder zuurstof naar de lichaamscellen wordt vervoerd
• coronaire hartziekte, ook wel coronaire hartziekte genoemd – hartziekte veroorzaakt door vernauwing van de slagaders die het hart van bloed voorzien
• hoge bloeddruk, ook wel hypertensie genoemd – een aandoening waarbij bloed door de bloedvaten stroomt met een kracht die groter is dan normaal
• acuut nierletsel – plotseling en tijdelijk verlies van nierfunctie

Hoe wordt de diagnose nefrotisch syndroom gesteld?

Urinemonsters worden genomen om mensen te diagnosticeren die verdacht worden van nefrotisch syndroom.

Nefrotisch syndroom wordt gediagnosticeerd wanneer grote hoeveelheden eiwit in de urine worden aangetroffen. Het bloedeiwit albumine vormt een groot deel van het eiwit dat verloren gaat, hoewel veel andere belangrijke eiwitten ook verloren gaan bij het nefrotisch syndroom.

De aanwezigheid van albumine in de urine kan worden opgespoord met een peilstoktest op een urinemonster. Het urinemonster wordt verzameld in een speciale container in het kantoor van een zorgverlener of commerciële faciliteit en kan op dezelfde locatie worden getest of naar een laboratorium worden gestuurd voor analyse. Voor de test plaatst een verpleegster of technicus een strook chemisch behandeld papier, een peilstok genaamd, in de urine. De vlekken op de peilstok veranderen van kleur als er eiwit in de urine aanwezig is.

Een nauwkeurigere meting is meestal nodig om de diagnose te bevestigen. Een enkel urinemonster of een 24-uurs verzameling urine kan voor analyse naar een laboratorium worden gestuurd. Met het enkele urinemonster meet het laboratorium zowel albumine als creatinine, een afvalproduct van normale spierafbraak. De vergelijking van de metingen wordt een urine-albumine-tot-creatinine-verhouding genoemd. Een urinemonster met meer dan 30 milligram albumine per gram creatinine kan wijzen op een probleem. Bij een 24-uurs opvang van urine meet het laboratorium alleen de aanwezige hoeveelheid albumine. Het enkele urinemonster is gemakkelijker te verzamelen dan het 24-uursmonster en is meestal voldoende om de diagnose te bevestigen, hoewel in sommige gevallen de 24-uursverzameling kan worden gebruikt.

Zodra het nefrotisch syndroom is gediagnosticeerd, zijn bloedonderzoeken meestal nodig om te controleren op systemische ziekten die het nefrotisch syndroom kunnen veroorzaken en om erachter te komen hoe goed de nieren in het algemeen werken. Een bloedtest omvat het afnemen van bloed op het kantoor van een zorgverlener of commerciële faciliteit en het verzenden van het monster naar een laboratorium voor analyse.

Hoewel bloedonderzoek kan wijzen op systemische ziekten, is meestal een nierbiopsie nodig om de specifieke onderliggende ziekte te diagnosticeren die het nefrotisch syndroom veroorzaakt en om de beste behandeling te bepalen. Een nierbiopsie is een procedure waarbij een stukje nierweefsel wordt afgenomen voor onderzoek met een microscoop. Nierbiopten worden uitgevoerd door een zorgverlener in een ziekenhuis met lichte sedatie en plaatselijke verdoving. Een biopsie is vaak niet nodig voor een persoon met diabetes, omdat de medische geschiedenis en laboratoriumtests van de persoon voldoende kunnen zijn om het probleem te diagnosticeren als gevolg van diabetes.

Hoe wordt het nefrotisch syndroom behandeld?

Het behandelen van nefrotisch syndroom omvat het aanpakken van de onderliggende oorzaak en het nemen van maatregelen om hoge bloeddruk, oedeem, hoog cholesterolgehalte en de risico’s op infectie te verminderen. De behandeling omvat meestal medicijnen en veranderingen in het dieet.

Medicijnen die de bloeddruk verlagen, kunnen ook de progressie van een nierziekte die nefrotisch syndroom veroorzaakt, aanzienlijk vertragen. Twee soorten bloeddrukverlagende medicijnen, angiotensine-converting enzyme (ACE)-remmers en angiotensine-receptorblokkers (ARB’s), zijn effectief gebleken bij het vertragen van de progressie van nierziekte door de druk in de glomeruli te verlagen en daardoor albuminurie te verminderen. Veel mensen hebben twee of meer medicijnen nodig om hun bloeddruk onder controle te houden. Naast een ACE-remmer of een ARB, kan een diureticum – een medicijn dat de nieren helpt bij het verwijderen van vocht uit het bloed – ook nuttig zijn om de bloeddruk en oedeem te helpen verlagen. Bètablokkers, calciumkanaalblokkers en andere bloeddrukmedicatie kunnen ook nodig zijn.

Statinemedicatie kan worden gegeven om het cholesterol te verlagen.

Mensen met nefrotisch syndroom moeten het pneumokokkenvaccin krijgen, dat helpt beschermen tegen een bacterie die vaak infecties veroorzaakt, en jaarlijkse griepprikken.

Bloedverdunnende medicijnen worden meestal alleen gegeven aan mensen met nefrotisch syndroom die een bloedstolsel ontwikkelen; deze medicijnen worden niet preventief gebruikt.

Nefrotisch syndroom kan verdwijnen zodra de onderliggende oorzaak is behandeld. Meer informatie over het behandelen van de onderliggende oorzaken van nefrotisch syndroom vindt u in het NIDDK-gezondheidsonderwerp Glomerulaire ziekten.

Eten, dieet en voeding

Het is niet aangetoond dat eten, dieet en voeding een rol spelen bij het veroorzaken of voorkomen van nefrotisch syndroom bij volwassenen. Voor mensen die een nefrotisch syndroom hebben ontwikkeld, kan het aanbevolen worden om de inname van natrium in de voeding, vaak uit zout en vocht, te beperken om oedeem te verminderen. Een dieet met weinig verzadigd vet en cholesterol kan ook worden aanbevolen om hyperlipidemie onder controle te houden.

Klinische proeven

Het National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK) en andere onderdelen van de National Institutes of Health (NIH) voeren en ondersteunen onderzoek naar vele ziekten en aandoeningen.

Wat zijn klinische onderzoeken en zijn ze geschikt voor u?

Klinische proeven maken deel uit van klinisch onderzoek en vormen de kern van alle medische vooruitgang. Klinische onderzoeken kijken naar nieuwe manieren om ziekten te voorkomen, op te sporen of te behandelen. Onderzoekers gebruiken klinische proeven ook om naar andere aspecten van zorg te kijken, zoals het verbeteren van de kwaliteit van leven van mensen met chronische ziekten.

Welke klinische onderzoeken zijn open?

Klinische onderzoeken die momenteel open zijn en waarvoor mensen worden geworven, kunnen worden bekeken op www.ClinicalTrials.gov.

Referenties

Nefrotisch syndroom. De Merck Handleidingen Online Medische Bibliotheek. www.merckmanuals.com. Bijgewerkt januari 2010. Toegankelijk op 15 februari 2012.

Bron: Nationale gezondheidsinstituten; Nationaal Instituut voor Neurologische Aandoeningen en Beroertes: Nefrotisch Syndroom