Het syndroom van Sjögren: symptomen, diagnose en behandeling

Wat is het syndroom van Sjögren?

Het syndroom van Sjögren is een aandoening van het immuunsysteem die wordt geïdentificeerd door de twee meest voorkomende symptomen: droge ogen en een droge mond.

Dit syndroom gaat vaak gepaard met andere aandoeningen van het immuunsysteem, zoals reumatoïde artritis en lupus. Bij het syndroom van Sjögren worden meestal de slijmvliezen en vochtafscheidende klieren van ogen en mond het eerst aangetast, wat resulteert in minder tranen en speeksel.

Hoewel je op elke leeftijd het syndroom van Sjögren kunt krijgen, zijn de meeste mensen op het moment van de diagnose ouder dan 40 jaar. Dit syndroom komt veel vaker voor bij vrouwen. De behandeling richt zich op het verlichten van de symptomen.

Symptomen van het syndroom van Sjögren

De twee belangrijkste symptomen van het syndroom van Sjögren zijn:

Droge ogen. Uw ogen kunnen branden, jeuken of korrelig aanvoelen, alsof er zand in de ogen zit.
Droge mond. Het kan zijn dat uw mond aanvoelt alsof hij vol katoen zit, waardoor het moeilijk wordt om te slikken of te spreken.

Sommige mensen met het syndroom van Sjögren hebben ook een of meer van de volgende symptomen:

Gewrichtspijn, gewrichtszwelling en stijfheid
Gezwollen speekselklieren – vooral de klier achter de kaak en voor de oren
Huiduitslag of droge huid
Vaginale droogheid
Aanhoudende droge hoest
Langdurige vermoeidheid

**Speekselklieren.** Je hebt drie paar grote speekselklieren: parotis, sublinguale en submandibulaire. Elke klier heeft zijn eigen buis die van de klier naar de mond leidt.

Oorzaken van het syndroom van Sjögren

Het syndroom van Sjögren is een auto-immuunziekte. Uw immuunsysteem valt per ongeluk de eigen cellen en weefsels van uw lichaam aan.

Wetenschappers weten niet zeker waarom sommige mensen het syndroom van Sjögren ontwikkelen. Bepaalde genen zorgen ervoor dat mensen een groter risico lopen om deze aandoening te ontwikkelen, maar het lijkt erop dat er ook een triggermechanisme – zoals een infectie met een bepaald virus of een bepaalde bacteriestam – nodig is.

Bij het syndroom van Sjögren richt het immuunsysteem zich eerst op de klieren die tranen en speeksel maken. Maar het kan ook andere delen van het lichaam beschadigen, zoals:

Gewrichten
Schildklier
Nieren
Lever
Longen
Huid
Zenuwen

Risicofactoren

Het syndroom van Sjögren komt meestal voor bij mensen met een of meer bekende risicofactoren, waaronder:

Leeftijd. Het syndroom van Sjögren wordt meestal gediagnosticeerd bij mensen ouder dan 40 jaar.
Vrouw zijn. Vrouwen hebben veel meer kans op het syndroom van Sjögren.
Reumatische ziekte. Mensen met het syndroom van Sjögren hebben meestal ook een reumatische ziekte, zoals reumatoïde artritis of lupus.

Complicaties van het syndroom van Sjögren

De meest voorkomende complicaties van het syndroom van Sjögren betreffen de ogen en de mond.

Tandgaatjes. Omdat speeksel de tanden helpt beschermen tegen de bacteriën die gaatjes veroorzaken, heb je meer kans op het ontwikkelen van gaatjes als je mond droog is.
Schimmelinfecties. Mensen met het syndroom van Sjögren hebben veel meer kans op spruw, een schimmelinfectie in de mond.
Zichtproblemen. Droge ogen kunnen leiden tot lichtgevoeligheid, wazig zicht en schade aan het hoornvlies.

Minder vaak voorkomende complicaties kunnen de volgende organen aantasten:

Longen, nieren of lever. Ontsteking kan longontsteking, bronchitis of andere longproblemen veroorzaken; leiden tot problemen met de nierfunctie; en hepatitis of cirrose in de lever veroorzaken.
Lymfeklieren. Een klein percentage van de mensen met het syndroom van Sjögren ontwikkelt kanker van de lymfeklieren (lymfoom).
Zenuwen. U kunt gevoelloosheid, tintelingen en een branderig gevoel in uw handen en voeten krijgen (perifere neuropathie).

Diagnose van het syndroom van Sjögren

Het syndroom van Sjögren is moeilijk te diagnosticeren omdat de tekenen en symptomen van persoon tot persoon verschillen en vergelijkbaar kunnen zijn met symptomen veroorzaakt door andere ziekten. Bijwerkingen van een aantal medicijnen lijken ook op sommige tekenen en symptomen van het syndroom van Sjögren.

Tests kunnen helpen andere ziekten uit te sluiten en een diagnose van het syndroom van Sjögren te helpen stellen.

Bloedtesten

De arts kan bloedonderzoek laten doen om te controleren op:

Niveaus van verschillende soorten bloedcellen
Aanwezigheid van antilichamen die vaak voorkomen bij het syndroom van Sjögren
Bewijs van ontstekingsaandoeningen
Indicaties van problemen met lever en nieren

Oogtesten

De arts kan de droogheid van de ogen meten met een test die een Schirmer tear-test wordt genoemd. Een klein stukje filterpapier wordt onder uw onderste ooglid geplaatst om uw traanproductie te meten.

Een arts die gespecialiseerd is in de behandeling van oogaandoeningen (oogarts) kan ook het oppervlak van uw ogen onderzoeken met een vergrootglas, een zogenaamde spleetlamp. De arts kan druppels in uw oog aanbrengen waardoor u gemakkelijker schade aan uw hoornvlies kunt zien.

Beeldvormende tests

Bepaalde beeldvormingstests kunnen de functie van de speekselklieren controleren.

Sialogram. Deze speciale röntgenfoto kan kleurstof detecteren die in de speekselklieren voor uw oren wordt geïnjecteerd. Deze procedure laat zien hoeveel speeksel er in uw mond stroomt.
Speekselscintigrafie. Bij deze nucleaire geneeskundetest wordt een radioactieve isotoop in een ader geïnjecteerd, die gedurende een uur wordt gevolgd om te zien hoe snel deze in al uw speekselklieren terechtkomt.

Biopsie

De arts kan ook een lipbiopsie uitvoeren om de aanwezigheid van clusters van ontstekingscellen te detecteren, wat op het syndroom van Sjögren kan duiden. Voor deze test wordt een stukje weefsel uit de speekselklieren in uw lip gehaald en onder een microscoop onderzocht.

Voorbereiding op een afspraak met een arts

Afhankelijk van uw symptomen kunt u eerst naar uw huisarts, tandarts of oogarts gaan. Maar het kan zijn dat u uiteindelijk wordt doorverwezen naar een arts die gespecialiseerd is in de behandeling van artritis en andere ontstekingsaandoeningen (reumatoloog).

Wat je kunt doen ter voorbereiding

U moet een lijst maken met daarin:

Gedetailleerde beschrijvingen van uw symptomen en wanneer de symptomen begonnen
Informatie over uw huidige en vroegere medische problemen
Informatie over de medische geschiedenis van uw ouders of broers en zussen
Alle medicijnen en voedingssupplementen die u gebruikt, inclusief doses
Vragen die u aan de arts wilt stellen

Voor het syndroom van Sjögren zijn de basisvragen onder meer:

Wat veroorzaakt waarschijnlijk mijn symptomen?
Zijn er nog andere mogelijke oorzaken?
Welke testen heb ik nodig?
Welke behandelmethode raadt u aan?
Hoe snel kunnen mijn symptomen verbeteren met de behandeling?
Loop ik risico op complicaties op de lange termijn als gevolg van deze ziekte?

Wat de dokter zal vragen

De arts zal u waarschijnlijk een aantal vragen stellen, waaronder:

Volgen uw symptomen een patroon: verergeren ze gedurende de dag of wanneer u naar buiten gaat?
Heeft u chronische aandoeningen zoals hoge bloeddruk of artritis?
Bent u onlangs met nieuwe medicijnen begonnen?
Zijn er naaste familieleden met reumatoïde artritis, lupus of een vergelijkbare ziekte?

Behandeling van het syndroom van Sjögren

De behandeling van het syndroom van Sjögren hangt af van de aangetaste delen van het lichaam. Veel mensen behandelen de droge ogen en droge mond als gevolg van het syndroom van Sjögren door vrij verkrijgbare oogdruppels te gebruiken en vaker water te drinken. Maar sommige mensen hebben voorgeschreven medicijnen nodig, of zelfs chirurgische ingrepen.

Medicijnen

Afhankelijk van uw symptomen kan uw arts medicijnen voorstellen die:

Verminder oogontsteking. Oogdruppels op recept, zoals cyclosporine (Restasis) of lifitegrast (Xiidra), kunnen door uw oogarts worden aanbevolen als u matige tot ernstige droge ogen heeft.
Verhoog de productie van speeksel. Geneesmiddelen zoals pilocarpine (Salagen) en cevimeline (Evoxac) kunnen de productie van speeksel en soms tranen verhogen. Bijwerkingen kunnen zijn: zweten, buikpijn, blozen en vaker plassen.
Behandel specifieke complicaties. Als u symptomen van artritis ontwikkelt, kunt u baat hebben bij niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen of andere medicijnen tegen artritis. Schimmelinfecties in de mond moeten worden behandeld met antischimmelmedicijnen.
Behandel systeembrede symptomen. Hydroxychloroquine (Plaquenil), een medicijn dat is ontworpen om malaria te behandelen, is vaak nuttig bij de behandeling van het syndroom van Sjögren. Geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken, zoals methotrexaat (Trexall), kunnen ook worden voorgeschreven.

Chirurgie

Een kleine ingreep om de traanbuisjes af te dichten die de tranen uit uw ogen afvoeren (punctale occlusie) kan uw droge ogen helpen verlichten. Er worden collageen- of siliconenpluggen in de kanalen geplaatst om uw tranen te helpen behouden.

Levensstijl en huismiddeltjes

Veel symptomen van het syndroom van Sjögren reageren goed op zelfzorgmaatregelen.

Om droge ogen te verlichten, moet u:

Gebruik kunsttranen, een oogglijmiddel of beide. Kunsttranen – in oogdruppelvorm – en oogsmeermiddelen – in oogdruppel-, gel- of zalfvorm – helpen het ongemak van droge ogen te verlichten. U hoeft niet zo vaak oogglijmiddelen aan te brengen als kunstmatige tranen. Vanwege hun dikkere consistentie kunnen oogsmeermiddelen uw zicht vertroebelen en zich op uw wimpers ophopen, dus misschien wilt u ze alleen ‘s nachts gebruiken.

Uw arts kan kunstmatige tranen zonder bewaarmiddelen aanbevelen, die de ogen van mensen met het droge-ogensyndroom kunnen irriteren.
Verhoog de luchtvochtigheid. Door de luchtvochtigheid binnenshuis te verhogen en uw blootstelling aan blazende lucht te verminderen, kunt u voorkomen dat uw ogen en mond onaangenaam droog worden. Ga bijvoorbeeld niet voor een ventilator of airconditioning zitten en draag een veiligheidsbril als u naar buiten gaat.

Om uw mond minder droog te maken, moet u:

Rook geen tabak. Het roken van tabak kan uw mond irriteren en uitdrogen.
Verhoog uw vochtinname. Neem de hele dag slokjes vloeistof, vooral water. Vermijd het drinken van koffie of alcohol, omdat deze de symptomen van een droge mond kunnen verergeren. Vermijd ook zure dranken zoals cola en sommige sportdranken, omdat het zuur het glazuur van uw tanden kan beschadigen.
Stimuleer de speekselstroom. Suikervrije kauwgom of harde snoepjes met citrussmaak kunnen de speekselproductie stimuleren. Omdat het syndroom van Sjögren het risico op tandbederf vergroot, moet u het snoepen beperken, vooral tussen de maaltijden door.
Probeer kunstmatig speeksel. Speekselvervangende producten werken vaak beter dan gewoon water, omdat ze een glijmiddel bevatten dat ervoor zorgt dat uw mond langer vochtig blijft. Deze producten zijn verkrijgbaar als spray of zuigtablet.
Gebruik een neusspray met zoutoplossing. Een neusspray met zoutoplossing kan helpen de neusgangen te hydrateren en vrij te maken, zodat u vrij door uw neus kunt ademen. Een droge, verstopte neus kan de mondademhaling bevorderen.

Orale gezondheid

Een droge mond verhoogt het risico op gaatjes en tandverlies. Om deze problemen te helpen voorkomen, moet u:

Poets je tanden en flos na elke maaltijd
Plan regelmatig tandartsafspraken, minimaal elke zes maanden
Gebruik dagelijks plaatselijke fluoridebehandelingen en antimicrobiële mondspoelingen

Andere droge gebieden

Als een droge huid een probleem is, moet u heet water vermijden tijdens het baden en douchen. Dep je huid (niet wrijven) met een handdoek en breng een vochtinbrengende crème aan als je huid nog vochtig is. Gebruik rubberen handschoenen bij het afwassen of schoonmaken van het huis. Vaginale vochtinbrengende crèmes en glijmiddelen helpen vrouwen met vaginale droogheid.