Rol van selenium in het menselijk lichaam en de gezondheid

Selenium is een sporenmineraal dat essentieel is voor de menselijke gezondheid en een cruciale rol speelt in verschillende fysiologische processen. Hoewel het menselijk lichaam kleine hoeveelheden selenium nodig heeft, is de impact van selenium op onze algehele gezondheid aanzienlijk. Selenium komt van nature voor in een verscheidenheid aan voedingsmiddelen, dus u kunt het gemakkelijk binnenkrijgen via een uitgebalanceerd dieet. In dit artikel zullen we de rol van selenium in ons lichaam uitleggen, de gezondheidsvoordelen ervan en de gevolgen van zowel een tekort als overconsumptie van selenium.

Wat is selenium?

Selenium is een sporenelement dat cruciaal is voor het behoud van de gezondheid. Dit element wordt in eiwitten opgenomen om selenoproteïnen te vormen, die belangrijk zijn voor veel biologische functies. Selenium is van nature aanwezig in voedingsmiddelen zoals paranoten, vis, gevogelte, eieren en volle granen. Het seleniumgehalte in plantaardig voedsel hangt grotendeels af van het seleniumgehalte in de grond waar het wordt verbouwd, en dat kan sterk variëren van regio tot regio.

Fysische en chemische eigenschappen van selenium

Selenium is een niet-metaal en behoort tot groep 16 (chalcogenen) in het periodiek systeem en vertoont overeenkomsten met zwavel en tellurium. Selenium bestaat in verschillende allotrope vormen, waaronder amorfe en kristallijne structuren. De meest stabiele en meest voorkomende vorm van selenium is de grijze metaalallotroop, die elektriciteit beter geleidt in licht dan in het donker, waardoor het bruikbaar is in fotocellen en lichtmeters. Selenium is chemisch reactief en vormt verbindingen met zowel metalen als niet-metalen. Het reageert bijvoorbeeld met waterstof om waterstofselenide (H2Se) te produceren, een giftig gas, en met zuurstof om seleniumdioxide (SeO2) te vormen, een verbinding die industrieel wordt gebruikt.

Biologisch gezien bestaat selenium voornamelijk in de vorm van selenide- (Se2-), seleniet- (SeO32-) of selenaat- (SeO42-) ionen, die in organische moleculen worden opgenomen om selenoproteïnen te vormen. Dankzij de redox-eigenschappen van selenium kan het deelnemen aan belangrijke enzymatische reacties, met name reacties die verband houden met de antioxidantverdediging en het metabolisme van schildklierhormonen.

Biologische rollen van selenium

Antioxidant bescherming

Selenium is een belangrijk onderdeel van antioxiderende enzymen, met name glutathionperoxidase, dat schadelijke vrije radicalen in het lichaam neutraliseert. Vrije radicalen zijn onstabiele moleculen die cellen kunnen beschadigen, wat kan leiden tot oxidatieve stress en chronische ziekten zoals kanker en hart- en vaatziekten. Door waterstofperoxide en lipideperoxiden af ​​te breken tot onschadelijke moleculen zoals water en alcoholen, beschermen seleniumhoudende enzymen de celstructuren en het DNA, waardoor het risico op langdurige schade wordt verminderd.

Schildklierfunctie

Selenium is essentieel voor het goed functioneren van de schildklier. Het is een cofactor voor enzymen die schildklierhormonen activeren en deactiveren, en helpen met name bij de omzetting van thyroxine (T4) in de actieve vorm triiodothyronine (T3). Dit proces helpt bij het reguleren van het metabolisme, de energieproductie en het algehele hormonale evenwicht. De antioxiderende eigenschappen van selenium beschermen de schildklier ook tegen oxidatieve schade, wat vooral belangrijk is omdat de schildklier een hoge concentratie waterstofperoxide heeft vanwege zijn rol in de hormoonsynthese.

Ondersteuning voor het immuunsysteem

Selenium versterkt het immuunsysteem door de productie en functie te ondersteunen van selenoproteïnen die betrokken zijn bij het reguleren van ontstekingen en het moduleren van de immuunreacties. Deze eiwitten helpen witte bloedcellen, zoals lymfocyten, effectiever te functioneren bij het identificeren en neutraliseren van ziekteverwekkers. Een tekort aan selenium kan de immuunfunctie aantasten, wat leidt tot een verhoogde vatbaarheid voor infecties en langere hersteltijden.

Reproductieve gezondheid

Bij mannen is selenium van cruciaal belang voor het behoud van gezond sperma. Selenium is betrokken bij de productie van fosfolipidehydroperoxide glutathionperoxidase, een enzym dat spermatozoa beschermt tegen oxidatieve schade, waardoor de beweeglijkheid en levensvatbaarheid van sperma wordt verbeterd. Bij vrouwen dragen de antioxidatieve eigenschappen van selenium bij aan een gezond baarmoedermilieu en kunnen ze de ontwikkeling van de placenta ondersteunen, waardoor het risico op complicaties tijdens de zwangerschap wordt verminderd.

Cardiovasculaire gezondheid

Selenium helpt het cardiovasculaire systeem te beschermen door oxidatieve stress en ontstekingen te verminderen, die een belangrijke bijdrage leveren aan atherosclerose (ophoping van tandplak in de slagaders). Selenoproteïnen voorkomen de oxidatie van lipoproteïnen met lage dichtheid (LDL-cholesterol), een belangrijke stap in de vorming van arteriële plaques. De ontstekingsremmende effecten van selenium verminderen ook het risico op het ontwikkelen van hartaandoeningen zoals coronaire hartziekte.

Gezondheidsvoordelen van selenium

Preventie van kanker

Het vermogen van selenium om cellen te beschermen tegen DNA-schade en oxidatieve stress speelt een belangrijke rol bij de preventie van kanker. Door de activiteit van tumoronderdrukkende genen te versterken en apoptose (geprogrammeerde celdood) in abnormale cellen te vergemakkelijken, kan selenium het risico op kankers zoals prostaatkanker, longkanker en colorectale kanker verminderen. Bovendien helpen de ontstekingsremmende eigenschappen van selenium een ​​omgeving te creëren die minder bevorderlijk is voor de groei van kanker.

Anti-verouderingseigenschappen

Selenium bestrijdt het verouderingsproces door oxidatieve schade aan cellen te minimaliseren. Dit effect omvat het beschermen van huidcellen tegen milieuschade veroorzaakt door UV-straling en vervuiling. Door de integriteit van celmembranen te behouden en het herstel van beschadigd DNA te ondersteunen, helpt selenium de elasticiteit van de huid te behouden, vermindert het rimpels en bevordert het de algehele vitaliteit.

Geestelijke gezondheid

Adequate seleniumniveaus worden geassocieerd met een betere cognitieve functie en een lager risico op neurodegeneratieve ziekten. Selenium ondersteunt de gezondheid van de hersenen door neuronen te beschermen tegen oxidatieve stress en ontstekingen, die verband houden met aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson. Studies suggereren dat suppletie met selenium het geheugen en de cognitieve prestaties kan verbeteren bij personen met een laag seleniumgehalte.

Risico's van seleniumtekort

Een tekort aan selenium in de voeding kan tot verschillende gezondheidsproblemen leiden. Symptomen van een tekort aan selenium zijn vermoeidheid, spierzwakte, haaruitval en een verzwakt immuunsysteem. Een ernstig tekort aan selenium wordt in verband gebracht met specifieke ziekten, zoals:

Ziekte van Keshan: een hartaandoening die wordt gekenmerkt door cardiomyopathie, die voornamelijk voorkomt bij kinderen en vrouwen in de vruchtbare leeftijd in gebieden met een tekort aan selenium.

Ziekte van Kashin-Beck: een degeneratieve osteoartropathie die gewrichtspijn, gewrichtsstijfheid en gewrichtsmisvormingen veroorzaakt, vooral bij populaties met een tekort aan selenium.

Risico's van overconsumptie van selenium

Hoewel selenium essentieel is voor de gezondheid, kan overmatige inname van selenium leiden tot toxiciteit, bekend als selenose. Seleniumtoxiciteit treedt op wanneer de inname van selenium het vermogen van het lichaam om het te reguleren overschrijdt, wat leidt tot:

• Broze nagels en haar: een veel voorkomend teken van overmatige blootstelling aan selenium.
• Gastro-intestinale klachten: inclusief symptomen zoals misselijkheid, braken en diarree.
• Neurologische problemen: zoals prikkelbaarheid, vermoeidheid en, in ernstige gevallen, zenuwbeschadiging.

Om seleniumvergiftiging te voorkomen, moet u zich houden aan de aanbevolen inname via de voeding en overmatig gebruik van seleniumsupplementen vermijden.

Dagelijkse behoeften en bronnen

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) voor selenium varieert per leeftijd en geslacht:

• Volwassenen: 55 µg/dag.
• Zwangere vrouwen: 60 µg/dag.
• Vrouwen die borstvoeding geven: 70 µg/dag.

Veilige bovenste innameniveaus liggen rond de 400 µg/dag voor volwassenen.

Voedingsmiddelen met een hoog seleniumgehalte zijn onder meer:

• Paranoten: Bevatten uitzonderlijk hoge niveaus van selenium, waarbij één enkele noot vaak de dagelijkse behoefte overschrijdt.
• Vis en zeevruchten: Tonijn, sardines en zalm zijn bijzonder rijke bronnen van selenium.
• Vlees en gevogelte: Inclusief rundvlees en kip.
• Eieren en zuivelproducten: Zorg voor matige hoeveelheden selenium.

Seleniumsupplementen zijn te koop, maar mogen alleen onder medisch toezicht worden gebruikt om het risico op overconsumptie van selenium te voorkomen.