Het hart: anatomie, functie en omstandigheden

Het hart – het primaire orgaan van het cardiovasculaire systeem – is een spier die regelmatig samentrekt, via een natuurlijke pacemaker die elektrische impulsen produceert. De hartslag stimuleert het transport van bloed door het lichaam, dat zuurstof en voedingsstoffen levert aan alle lichaamscellen, weefsels en organen. Hoewel het hart een gecompliceerd orgaan is, is het in wezen een pomp die continu werkt om het bloed door het lichaam te laten circuleren.

Anatomie

Het hart is een orgaan dat ongeveer 350 gram weegt (minder dan een pond). Het is bijna zo groot als de gebalde vuist van een volwassene.

Het bevindt zich in de thorax (borst) – tussen de longen – en strekt zich naar beneden uit tussen de tweede en vijfde intercostale (tussen de ribben). Het is redelijk beschermd tegen vele soorten trauma omdat het wordt omgeven door de ribbenkast.

Het hart en de bloedsomloop vormen samen het cardiovasculaire systeem. De bloedvaten vervoeren het bloed door een netwerk van slagaders, arteriolen en haarvaten. Zodra de zuurstof door de weefsels is opgenomen, wordt het bloed via de aderen teruggevoerd naar het hart.

Interessant is dat als alle bloedvaten in het cardiovasculaire systeem in een rechte lijn zouden worden gelegd – van begin tot eind – de totale afstand die ze zouden afleggen meer dan 60.000 mijl zou zijn.

Bloedstroom door het hart

Het menselijk hart bestaat voornamelijk uit vier kamers. De twee bovenste kamers worden de atria genoemd, de overige twee onderste kamers zijn de ventrikels.

De rechter- en linkerkant van het hart worden gescheiden door een spier die het ‘septum’ wordt genoemd. Beide partijen werken samen om het bloed efficiënt te laten circuleren.

Elke kamer heeft zijn unieke taak in de bloedcirculatie:

• Het rechter atrium: ontvangt zuurstofarm bloed uit het lichaam en pompt het vervolgens naar de rechter hartkamer.

• Rechterventrikel: pompt het zuurstofarme bloed naar de longen om zuurstof te ontvangen.

• Het linker atrium: ontvangt het zuurstofrijke bloed uit de longen (via de longader) en pompt het naar de linker hartkamer.

• Linker ventrikel: de grootste en krachtigste van alle hartkamers pompt het zuurstofrijke bloed door de aorta (de grootste slagader in het lichaam) om door de slagaders, arteriolen en haarvaten van het lichaam te circuleren om zuurstof aan alle cellen te leveren, weefsels en organen door het hele lichaam. Ook al zijn de wanden van de linker hartkamer slechts ongeveer een centimeter dik, de linker hartkamer heeft genoeg spierkracht om het bloed uit het hart, door de aortaklep en op de rest van je lichaam te duwen.

De hartkleppen

Hartkleppen helpen de bloedstroom en -richting te regelen.

Stel je voor dat bloed van de atria naar de ventrikels stroomt. Zodra de ventrikels vol zijn, moeten de mitralis- en tricuspidaliskleppen sluiten voordat de krachtige samentrekking het bloed wegpompt. Als de kleppen open blijven, wordt het bloed terug in de atria gedwongen, in plaats van uit het hart te worden gestuurd om door het lichaam te circuleren.

Vier hartkleppen functioneren om de bloedstroom door het hart te reguleren, waaronder:

• De tricuspidalisklep: regelt de bloedstroom tussen het rechter atrium en het rechter ventrikel.

• De pulmonale klep: regelt de bloedstroom van de rechter hartkamer naar de longslagaders.

• De mitralisklep: regelt de stroom van zuurstofrijk bloed van het linker atrium naar het linker ventrikel.

• De aortaklep: laat zuurstofrijk bloed van de linker hartkamer in de aorta stromen om uit het lichaam naar alle weefsels te circuleren.

Structuur

Het hart bestaat uit lagen, waaronder:

• Het myocardium: de laag die bestaat uit hartspiercellen.

• Het endocardium: de binnenvoering.

Het hart is ingekapseld in een membraan dat het hartzakje wordt genoemd. De taak van het hartzakje is om het hart te verankeren en te voorkomen dat het te veel uitzet.

Plaats

De locatie van het hart is in het midden van de thorax (borst), iets naar links en achter het borstbeen (borstbeen). De ruimte waarin het hart zich bevindt, wordt het mediastinum genoemd. Binnen in het mediastinum wordt het hart gescheiden van andere structuren door het hartzakje.

De achterkant van het hart bevindt zich in de buurt van de wervels, de voorkant zit achter het borstbeen (borstbeen). Aan het superieure (bovenste) deel van het hart bevinden zich de grote aderen (de superieure vena cava en de inferieure vena cava) en de grote slagaders (de aorta en de longstam).

Anatomische variaties

Er zijn veel genetische en aangeboren afwijkingen die het hart kunnen aantasten.

Voorbeelden van afwijkingen bij volwassenen zijn:

• Familiaal [hereditary] gedilateerde cardiomyopathie: een erfelijke aandoening die ervoor zorgt dat de hartspier verzwakt en dun wordt. Familiale verwijde cardiomyopathie kan leiden tot hartfalen (HF), een aandoening waarbij het hart het bloed niet effectief kan rondpompen.

• Familiaire hypercholesterolemie: een erfelijke ziekte die hypercholesterolemie (hoog cholesterolgehalte in het bloed) veroorzaakt. Deze erfelijke aandoening kan leiden tot coronaire hartziekten.

• Familiale hypertrofische cardiomyopathie: een erfelijke hartaandoening waarbij een deel van of de gehele hartspier is verdikt, waardoor de druk in de hartkamer kan toenemen en de normale bloedstroom uit het hart kan worden verstoord. Hierdoor moet het hart harder werken om het bloed te laten circuleren. In ernstige gevallen kan hypertrofische cardiomyopathie de dood veroorzaken.

Functie

De gemiddelde hartslag ligt rond de 75 slagen (samentrekkingen) per minuut. Het hart klopt bijna:

• 108.000 keer per dag
• 37 miljoen keer per jaar
• 3 miljard keer in een gemiddelde levensduur

Bijbehorende voorwaarden

Er zijn veel medische aandoeningen die het hart beïnvloeden.

Atherosclerose is misschien wel de meest voorkomende aandoening die het hart aantast. Coronaire hartziekte (CAD) is atherosclerose van de slagaders die de hartspier van zuurstof voorzien. Het is wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak en ziekte.

Hartritmestoornissen zijn aandoeningen waarbij de normale snelheid of het ritme van de hartslag wordt verstoord.

Hartfalen (HF)

Hartfalen (HF) is een vaak verkeerd begrepen term. In tegenstelling tot de naam doet vermoeden, stopt het hart niet volledig met kloppen wanneer iemand hartfalen heeft. In plaats daarvan is het niet in staat om het bloed efficiënt te pompen om voldoende zuurstof en voedingsstoffen aan de lichaamscellen, weefsels en organen te leveren.

Hartfalen is geen enkele aandoening – het is een continuüm van tekenen en symptomen die zich snel kunnen ontwikkelen of chronisch kunnen zijn.

Endocarditis

Endocarditis is een infectie of ontsteking van het binnenoppervlak van het hart; dit type infectie heeft betrekking op de hartkleppen. De infecties kunnen moeilijk te verwijderen zijn en de bacteriën blijven voortdurend in het bloed zaaien, wat leidt tot een ernstige, ongecontroleerde systemische infectie.

De infecties kunnen kleppen blijvend beschadigen en tot hartfalen leiden.

pericarditis

Pericarditis is een ontsteking van het hartzakje (de vliezige zak die het hart omhult). Pericarditis kan worden veroorzaakt door een infectie, maar niet alle pericarditis is infectiegerelateerd. Het kan overmatige vochtophoping veroorzaken, pericardiale effusie genoemd.

Pericarditis kan een persoon op elke leeftijd treffen, maar komt vaker voor bij mannen van 16 tot 65 jaar.

testen

Tests die vaak worden besteld om hart- en vaatziekten te diagnosticeren, zijn onder meer:

Fysiek onderzoek

Vóór uw lichamelijk onderzoek zal uw zorgverlener een grondige anamnese afnemen om de symptomen van hartaandoeningen te beoordelen.

De zorgverlener kan vragen stellen over symptomen zoals:

• Moeite met ademhalen
• piepende ademhaling
• Oefening intolerantie
• Elke vorm van pijn op de borst, zoals angina
• Pijn, gevoelloosheid of zwakte in de armen of andere ledematen
• Fladderend in de borst
• Flauwvallen of duizeligheid
• Ernstige vermoeidheid
• Gewichtsverlies

Een lichamelijk onderzoek kan tekenen en symptomen van hart- en vaatziekten opsporen.

Afwijkingen bij lichamelijk onderzoek die op hartaandoeningen kunnen duiden, zijn onder meer:

• Slechte bloedsomloop in de extremiteiten
• Een onregelmatige hartslag
• Veranderingen in hart- of longgeluiden
• Zwelling
• Hoge of lage bloeddruk

Bloedtesten

Bloedonderzoek kan helpen bij het diagnosticeren van enkele van de problemen die kunnen leiden tot hartaandoeningen.

Voorbeelden van bloedonderzoeken die u mogelijk heeft tijdens een evaluatie voor hartaandoeningen zijn:

• Een lipidenprofiel
• Bloedglucosewaarden
• Een volledig bloedbeeld
• Een BUN-test

Niet-invasieve beeldvormingstests

Niet-invasieve beeldvormende tests kunnen zijn:

• Echocardiogram: soms aangeduid als een “echo”, is een echografie van het hart.

• Doppler-echografie: een specifiek type echografie waarbij een speciaal apparaat wordt gebruikt om naar de slagaders of aders te kijken en de snelheid van het bloed dat door het afgebeelde vat stroomt.

• Elektrocardiogram (EKG of ECG): een veel voorkomende test die wordt uitgevoerd om het ritme, de snelheid en de activiteit van het hart te evalueren.

• Stress-ECG (oefen- of loopbandtest): een test die wordt gebruikt om de bloedtoevoer in de kransslagaders te evalueren wanneer het hart werkt (vanwege fysieke activiteit).

Invasieve tests

Een invasieve test is er een die meestal wordt uitgevoerd tijdens een chirurgische ingreep. Dit omvat een hartkatheterisatie, waarbij een dunne, holle buis, een katheter genaamd, wordt ingebracht in een groot bloedvat dat naar het hart leidt. Door de katheter wordt een contrastkleurstof geïnjecteerd, die dient om het gebied te verlichten zodat röntgenfoto’s kunnen worden gemaakt. Het maken van afbeeldingen van de bloedvaten tijdens hartkatheterisatie wordt een angiografie (foto van een bloedvat) genoemd.