Gevoelloosheid en koude benen bij ouderen zijn een vrij veel voorkomende aandoening, vaak veroorzaakt door atherosclerose of chronische veneuze insufficiëntie, maar kan ook door andere redenen worden veroorzaakt. Veel 70-jarigen hebben vaak gevoelloze benen, zowel in de winter als in de zomer, en hebben altijd koude voeten. In dit artikel worden veelvoorkomende oorzaken van gevoelloosheid en koude in benen en voeten bij oudere volwassenen uitgelegd, en worden richtlijnen gegeven voor het diagnosticeren en behandelen van deze aandoening.
Veelvoorkomende oorzaken van gevoelloosheid en kou in beide benen bij ouderen
1. Perifere aderziekte
Perifere slagaderziekte treedt op als gevolg van de vernauwing van perifere slagaders veroorzaakt door atherosclerose, waardoor de bloedtoevoer naar de ledematen wordt verminderd. Deze onvoldoende bloedtoevoer leidt tot kou en, in ernstige gevallen, tot weefselschade. Chronische ischemie kan ook de zenuwfunctie aantasten, waardoor gevoelloosheid ontstaat.
Atherosclerose ontstaat door de opeenhoping van vetophopingen, cholesterol en andere stoffen op de arteriële wanden. Na verloop van tijd leidt deze opbouw tot plaquevorming, verharding en vernauwing van de slagaders. Bij oudere volwassenen versnelt dit proces als gevolg van de cumulatieve blootstelling aan risicofactoren zoals roken, slechte voeding en een sedentaire levensstijl. Bovendien veroorzaakt veroudering natuurlijke veranderingen in de bloedvaten, zoals verminderde elasticiteit, wat bijdraagt aan arteriële vernauwing.
Perifere aderziekte komt voor bij ongeveer 15% -20% van de mensen ouder dan 60 jaar, waarbij de prevalentie toeneemt met de leeftijd. Risicofactoren zijn onder meer roken, diabetes, hoge bloeddruk en hoog cholesterol.
Diagnose van perifere aderziekte:
- Enkel-armindex: een niet-invasieve test die de verhouding meet tussen de bloeddruk in de enkel en de bloeddruk in de arm.
- Echografie: Doppler-beeldvorming om de bloedstroom te beoordelen.
- Angiografie: gedetailleerde beeldvorming om arteriële blokkades zichtbaar te maken.
Behandeling van perifere vaatziekte:
- Aanpassingen in levensstijl: stoppen met roken, regelmatige lichaamsbeweging en een gezond dieet.
- Gebruik van medicijnen: bloedplaatjesaggregatieremmers (bijv. aspirine), statines en vaatverwijders.
- Chirurgie: Angioplastiek of bypass-operatie voor ernstige gevallen.
2. Diabetische neuropathie
Een chronische hoge bloedsuikerspiegel beschadigt de perifere zenuwen, wat leidt tot gevoelsverlies, tintelingen en gevoelloosheid. Een slechte bloedcirculatie bij diabetici kan koude benen verergeren.
Diabetes is een stofwisselingsziekte die wordt gekenmerkt door een verminderde productie of functie van insuline, wat leidt tot chronische hyperglykemie. Bij oudere volwassenen neemt het risico op diabetes toe als gevolg van verminderde lichamelijke activiteit, gewichtstoename en leeftijdsgerelateerde insulineresistentie. Langdurige blootstelling aan hoge bloedsuikerspiegels beschadigt kleine bloedvaten die de zenuwen voeden, wat leidt tot diabetische neuropathie.
Tot 50% van de mensen met diabetes ervaart neuropathie. Dit risico neemt toe met de leeftijd, de duur van de diabetes en een slechte glykemische controle.
Diagnose van diabetische neuropathie:
- Zenuwgeleidingsstudies: Beoordeel de elektrische activiteit in zenuwen.
- Lichamelijk onderzoek: testen van trillingen en temperatuursensatie.
- Bloedonderzoek: Evalueer de glucosespiegels en markers van ontstekingen.
Behandeling van diabetische neuropathie:
- Glycemische controle: het handhaven van de bloedsuikerspiegel binnen het streefbereik.
- Medicijnen gebruiken: Gabapentine, pregabaline of duloxetine voor pijnbestrijding.
3. Spinale stenose
Spinale stenose comprimeert de zenuwen die verantwoordelijk zijn voor het overbrengen van signalen tussen het ruggenmerg en de benen. Deze signalen controleren de spierbewegingen en geven sensorische informatie (zoals aanraking, temperatuur en pijn) van de benen terug naar de hersenen.
De vernauwing van het wervelkanaal comprimeert deze zenuwen, waardoor hun vermogen om signalen effectief te transporteren wordt verstoord. Deze compressie kan symptomen veroorzaken zoals gevoelloosheid, zwakte en koude sensaties in de benen, omdat de communicatieroute tussen de hersenen en de benen verstoord is.
Het verouderingsproces leidt tot degeneratieve veranderingen in de wervelkolom, waaronder de verdikking van ligamenten, sporen van botten en degeneratie van de tussenwervelschijven. Deze structurele veranderingen verkleinen de ruimte in het wervelkanaal, waardoor zenuwcompressie ontstaat. Wervelkanaalstenose komt vaker voor bij oudere volwassenen, omdat deze degeneratieve veranderingen zich in de loop van de tijd ophopen.
Wervelkanaalstenose komt voor bij ongeveer 30% van de mensen ouder dan 70 jaar. Degeneratieve veranderingen in de wervelkolom, zoals artrose, zijn vaak de oorzaak hiervan.
Diagnose van spinale stenose:
- MRI: Biedt gedetailleerde beelden van wervelkolomstructuren.
- CT-scans: Handig voor het visualiseren van botstructuren.
- Lichamelijk onderzoek: het identificeren van houdingsafhankelijke symptomen, zoals verlichting bij voorwaartse flexie.
Behandeling van spinale stenose:
- Fysiotherapie: Oefeningen om de kern- en rugspieren te versterken.
- Medicijnen gebruiken: Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) voor pijnverlichting.
- Chirurgie: Laminectomie of spinale fusie voor ernstige gevallen.
4. Chronische veneuze insufficiëntie
Chronische veneuze insufficiëntie treedt op wanneer aderkleppen in de benen falen, wat leidt tot een slechte veneuze terugkeer en ophoping van bloed. Deze aandoening resulteert in zwelling, koud gevoel en soms gevoelloosheid als gevolg van druk op nabijgelegen zenuwen.
Veroudering verzwakt de aderwanden en kleppen, waardoor ze minder efficiënt zijn in het voorkomen dat bloed terugstroomt. Langdurig staan, zwaarlijvigheid en een voorgeschiedenis van bloedstolsels verergeren deze aandoening, waardoor deze vaker voorkomt bij oudere volwassenen.
Chronische veneuze insufficiëntie komt voor bij ongeveer 30% van de mensen ouder dan 70 jaar en komt vaker voor bij vrouwen. Risicofactoren zijn onder meer zwaarlijvigheid, langdurig staan en een voorgeschiedenis van diepe veneuze trombose.
Diagnose:
- Duplex-echografie: Identificeert aderklepdisfunctie en bloedstroomafwijkingen.
- Lichamelijk onderzoek: Waarnemen van zwelling van de benen, spataderen en huidveranderingen.
Behandeling van chronische veneuze insufficiëntie:
- Compressietherapie: Draag kousen om de veneuze terugkeer te verbeteren.
- Veranderingen in levensstijl: gewichtsbeheersing en beenverhoging.
- Chirurgie: ablatie van aderen of sclerotherapie voor ernstige gevallen.
5. Vitamine B12-tekort
Vitamine B12 is cruciaal voor de gezondheid van de zenuwen. Vitamine B12-tekort leidt tot demyelinisatie van perifere zenuwen, waardoor gevoelloosheid, tintelingen en koude gevoelens ontstaan. Bloedarmoede als gevolg van een B12-tekort kan ook bijdragen aan kou.
Ongeveer 15% van de ouderen heeft een tekort aan vitamine B12. Vitamine B12-tekort bij oudere volwassenen is vaak het gevolg van een verminderde inname via de voeding en malabsorptie. Aandoeningen zoals atrofische gastritis, die vaker voorkomt met de leeftijd, leiden tot een lagere maagzuurproductie, waardoor de opname van vitamine B12 wordt belemmerd. Medicijnen (indien gebruikt), zoals metformine en protonpompremmers, verhogen het risico verder.
Diagnose:
- Bloedonderzoek: Meet serum B12-waarden, methylmalonzuur en homocysteïne.
- Neurologisch onderzoek: Beoordeel reflexen en sensorische functie.
Behandeling van vitamine B12-tekort:
- Suppletie: Oraal of intramusculair vitamine B12, afhankelijk van de ernst.
- Dieetveranderingen: inclusief verrijkte voedingsmiddelen en dierlijke producten.
6. Multiple sclerose
Multiple sclerose is een ziekte die de afbraak van de beschermende bedekking van zenuwen veroorzaakt. Bij multiple sclerose valt het immuunsysteem de beschermende laag aan die de zenuwvezels bedekt, bekend als myeline. Multiple sclerose kan gevoelloosheid, zwakte, moeite met lopen, veranderingen in het gezichtsvermogen en andere symptomen veroorzaken. Laesies die de gebieden van het ruggenmerg aantasten, kunnen signalen naar de benen verstoren, waardoor gevoelloosheid en koude gevoelens ontstaan.
Hoewel multiple sclerose zich doorgaans manifesteert bij jongere personen, kan multiple sclerose op latere leeftijd (na de leeftijd van 50 jaar) optreden. De exacte oorzaak van multiple sclerose blijft onbekend, maar genetische aanleg en omgevingsfactoren, zoals infecties en lage vitamine D-spiegels, spelen een rol. Veroudering kan ook de regulering van het immuunsysteem beïnvloeden, wat bijdraagt aan laat optredende gevallen.
Diagnose van multiple sclerose:
- MRI: Om te zoeken naar plaques in het centrale zenuwstelsel.
- Lumbaalpunctie: analyse van hersenvocht op ontstekingsmarkers.
- Neurologische tests: beoordeling van motorische en sensorische tekorten.
Behandeling van multiple sclerose:
- Ziektemodificerende therapieën: bijvoorbeeld interferonen of glatirameeracetaat.
- Symptomatische behandeling: fysiotherapie en medicijnen tegen spasticiteit of pijn.
7. Hypothyreoïdie
Een traag werkende schildklier vertraagt de stofwisseling, vermindert de warmteproductie en veroorzaakt koude sensaties. Zenuwbetrokkenheid kan tot gevoelloosheid leiden.
Het risico op hypothyreoïdie neemt toe met de leeftijd als gevolg van auto-immuunziekten zoals Hashimoto-thyreoïditis, die vaker voorkomt bij oudere populaties. Bovendien kunnen een verminderde schildklierfunctie in de loop van de tijd en bijwerkingen van medicijnen (indien gebruikt) leiden tot een traag werkende schildklier bij ouderen.
Hypothyreoïdie komt voor bij 4-10% van de bevolking, met een hogere prevalentie bij oudere volwassenen en vrouwen.
Diagnose van hypothyreoïdie:
- Bloedonderzoek: Meet het schildklierstimulerend hormoon (TSH) en het vrije thyroxine (T4).
- Klinische beoordeling: Evaluatie van symptomen zoals vermoeidheid, gewichtstoename en een droge huid.
Behandeling van hypothyreoïdie:
- Schildklierhormoonvervanging: Levothyroxine-therapie.
- Controle: Regelmatige bloedonderzoeken om de juiste TSH-waarden te behouden.
Wanneer moet u naar een dokter?
Hoewel incidentele gevoelloosheid of koude benen te wijten kunnen zijn aan tijdelijke factoren zoals langdurig zitten of blootstelling aan koude, mogen aanhoudende of verergerende symptomen niet worden genegeerd. U moet naar een arts gaan als:
- Deze symptomen blijven in de loop van de tijd aanhouden of verergeren: Chronische gevoelloosheid of kou kan duiden op een onderliggende medische aandoening die aandacht vereist.
- Pijn of zwelling: Pijn of zwelling kunnen wijzen op aandoeningen zoals diepe veneuze trombose of chronische veneuze insufficiëntie.
- Moeilijkheden met lopen of zwakte treden op: dit kunnen tekenen zijn van spinale stenose, neuropathie of andere neurologische problemen.
- Huidveranderingen of zweren verschijnen: Een slechte bloedstroom als gevolg van perifere aderziekte of diabetes kan tot weefselschade leiden.
- Onverklaarbaar gewichtsverlies, vermoeidheid of andere systemische symptomen begeleiden de sensaties: dit kan wijzen op aandoeningen zoals hypothyreoïdie of vitamine B12-tekort.
Vroegtijdige diagnose en behandeling van onderliggende oorzaken kunnen complicaties voorkomen en de kwaliteit van leven verbeteren. Een arts zal lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek, beeldvormend onderzoek of zenuwgeleidingsonderzoek uitvoeren om de oorzaak te achterhalen en een passende behandeling aan te bevelen.
Discussion about this post