De schildklier is een vlindervormig endocrien orgaan aan de basis van de nek, dat verantwoordelijk is voor de productie van hormonen die de stofwisseling, groei en energieniveaus regelen. De schildklier speelt een cruciale rol bij het op peil houden van de lichaamstemperatuur, de hartslag en de algehele celfunctie door de afscheiding van de hormonen thyroxine (T4) en triiodothyronine (T3).
Wanneer de schildklier te veel hormoon produceert, noemen artsen deze aandoening hyperthyreoïdie of overactieve schildklier. Het teveel aan schildklierhormonen versnelt de stofwisseling in je lichaam en veroorzaakt verschillende symptomen die je dagelijks leven aanzienlijk kunnen beïnvloeden.
Wat is een overactieve schildklier?
Een overactieve schildklier treedt op wanneer de schildklier overmatige hoeveelheden schildklierhormonen produceert, voornamelijk thyroxine (T4) en triiodothyronine (T3). De schildklier reageert normaal op schildklierstimulerend hormoon (TSH) van de hypofyse, dat de schildklier vertelt hoeveel hormoon te produceren. Bij hyperthyreoïdie produceert de schildklier meer hormonen dan het lichaam nodig heeft, waardoor het normale evenwicht wordt verstoord en veel lichaamsfuncties sneller verlopen.
De schildklierhormonen beïnvloeden bijna elk orgaansysteem in ons lichaam. Deze hormonen reguleren onze hartslag, lichaamstemperatuur, stofwisseling en de snelheid waarmee ons lichaam voedsel omzet in energie. Wanneer de schildklierhormoonspiegels te hoog worden, versnellen de lichaamsprocessen tot voorbij de normale grenzen.
Oorzaken van een overactieve schildklier
Verschillende aandoeningen kunnen ervoor zorgen dat de schildklier te veel hormoon produceert:
Ziekte van Graves. De ziekte van Graves is de meest voorkomende oorzaak van hyperthyreoïdie, goed voor 70-80% van de gevallen. Bij de ziekte van Graves produceert het immuunsysteem antilichamen die de schildklier ten onrechte stimuleren om een teveel aan hormonen te produceren. Deze antilichamen bootsen TSH na en geven de schildklier continu het signaal om overuren te maken.
Toxische multinodulaire struma. Toxische multinodulaire struma ontstaat wanneer meerdere knobbeltjes of bulten in de schildklier overactief worden en te veel hormoon produceren, onafhankelijk van de TSH-controle. De knobbeltjes functioneren autonoom en negeren de normale regulatiesignalen.
Toxisch adenoom. Toxisch adenoom ontstaat wanneer een enkele knobbel in de schildklier overactief wordt en een teveel aan hormonen produceert. In tegenstelling tot toxische multinodulaire struma, veroorzaakt slechts één knobbeltje het probleem.
Schildklierontsteking. Schildklierontsteking is een ontsteking van de schildklier, waardoor opgeslagen hormonen in de bloedbaan kunnen lekken. Er bestaan verschillende soorten thyreoïditis, waaronder postpartum thyreoïditis, stille thyreoïditis en subacute thyreoïditis.
Overmatige jodiuminname. Overmatige jodiuminname kan hyperthyreoïdie uitlokken bij mensen met onderliggende schildklieraandoeningen. Jodium dient als bouwsteen voor schildklierhormonen en te veel jodium kan leiden tot overproductie van schildklierhormonen.
Medicijnen. Medicijnen zoals amiodaron (een antiaritmisch medicijn) en lithium kunnen bij sommige mensen hyperthyreoïdie veroorzaken door de productie of afgifte van schildklierhormoon te beïnvloeden.
Prevalentie van hyperthyreoïdie
Hyperthyreoïdie komt voor bij ongeveer 1,2% van de bevolking van ons land. Vrouwen ontwikkelen deze aandoening vijf tot tien keer vaker dan mannen. Hyperthyreoïdie kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt het meest voor bij mensen tussen de 20 en 40 jaar.
De ziekte van Graves – de belangrijkste oorzaak van hyperthyreoïdie – heeft een sterke genetische component. Als je familieleden hebt met de ziekte van Graves of andere auto-immuun schildklieraandoeningen, neemt je risico aanzienlijk toe.
Symptomen van een overactieve schildklier
1. Snelle of onregelmatige hartslag
Je hart kan sneller kloppen dan normaal, vaak meer dan 100 slagen per minuut, zelfs in rust. Je kunt ook last hebben van onregelmatige hartritmes, waaronder boezemfibrilleren of hartkloppingen.
Het kan zijn dat je merkt dat je hart bonst in je borst, dat je een fladderend gevoel hebt, of dat je je bewust wordt van je hartslag tijdens rustige momenten. Sommige mensen beschrijven dat ze het gevoel hebben dat hun hart slagen overslaat of gaat racen zonder duidelijke oorzaak.
Reden: Een teveel aan schildklierhormonen verhoogt de gevoeligheid van het hart voor adrenaline en stimuleert rechtstreeks de hartspiercellen. De hormonen verhogen ook het volume van het bloed dat het hart pompt en verminderen de weerstand in de bloedvaten, waardoor het hart harder en sneller moet werken.
Bijna 90% van de mensen met hyperthyreoïdie ervaart een vorm van hartritmestoornis of verhoogde hartslag.
2. Gewichtsverlies ondanks toegenomen eetlust
Je kunt gewicht verliezen ondanks dat je meer eet dan normaal. Het gewichtsverlies treedt vaak snel op en kan doorgaan ondanks pogingen om op gewicht te blijven of aan te komen.
Misschien heb je voortdurend honger en eet je grotere porties of vaker, maar val je toch af. Sommige mensen voelen zich gefrustreerd omdat ze hun lichaamsgewicht niet kunnen handhaven ondanks dat ze goed eten.
Reden: Een teveel aan schildklierhormonen verhoogt de stofwisselingssnelheid drastisch, waardoor het lichaam veel sneller calorieën verbrandt dan normaal. Je lichaam breekt vet- en spierweefsel af voor energie, zelfs als je voldoende calorieën binnenkrijgt.
Ongeveer 85% van de mensen met hyperthyreoïdie ervaart onverklaarbaar gewichtsverlies.
3. Zenuwachtigheid en prikkelbaarheid
Je kunt je ongewoon angstig of rusteloos voelen zonder duidelijke reden. Stemmingswisselingen, verhoogde prikkelbaarheid en concentratieproblemen zijn veel voorkomende symptomen.
Reden: Schildklierhormonen beïnvloeden de productie en werking van neurotransmitters in de hersenen, met name het serotonine-, dopamine- en noradrenalinegehalte. Deze hormonen verhogen ook de gevoeligheid van het zenuwstelsel voor stresshormonen zoals adrenaline.
Ongeveer 80% van de mensen met hyperthyreoïdie rapporteert stemmingswisselingen, angst of prikkelbaarheid.
4. Trillen van de handen
Je kunt een fijne tremor ontwikkelen, die het meest merkbaar is in je handen en vingers. De tremor wordt meestal erger als je voorwerpen probeert vast te houden of precieze bewegingen maakt.
Reden: Een teveel aan schildklierhormonen verhoogt de prikkelbaarheid van het zenuwstelsel en versterkt de effecten van adrenaline op de spieren. Deze hormonen beïnvloeden ook de fijne motorische controlecentra in de hersenen.
Ongeveer 75% van de mensen met hyperthyreoïdie ontwikkelt een zekere mate van tremor.
5. Warmte-intolerantie en overmatig zweten
Je kunt het onaangenaam warm hebben bij normale temperaturen en meer zweten dan normaal, zelfs in een koele omgeving of tijdens minimale activiteit.
Reden: Schildklierhormonen verhogen je stofwisselingssnelheid, waardoor overtollige warmte ontstaat als bijproduct van de cellulaire energieproductie. Je lichaam probeert zichzelf af te koelen door meer te zweten en de bloedvaten bij het huidoppervlak te verwijden.
Hitte-intolerantie komt voor bij ongeveer 70% van de mensen met hyperthyreoïdie, terwijl overmatig zweten voorkomt bij ongeveer 65%.
6. Vermoeidheid en zwakte
Ondanks dat je je soms rusteloos of energiek voelt, kun je aanzienlijke vermoeidheid en spierzwakte ervaren, vooral in je armen en benen.
Misschien voel je je moe na normale activiteiten, vind je traplopen moeilijker dan normaal, of heb je moeite om voorwerpen op te tillen die je voorheen gemakkelijk hanteerde.
Reden: Een teveel aan schildklierhormonen breekt spiereiwitten af voor energie en verstoort de normale spierfunctie. De constante staat van metabolische versnelling put ook je energiereserves sneller uit dan je lichaam ze kan aanvullen.
Spierzwakte treedt op bij ongeveer 60% van de mensen met hyperthyreoïdie, terwijl vermoeidheid optreedt bij ongeveer 70%.
7. Slaapstoornissen
Sommige mensen hebben moeite om in slaap te vallen of in slaap te blijven, of voelen zich niet uitgerust na de slaap. Sommige mensen hebben last van levendige dromen of nachtmerries.
Misschien lig je wakker met een onrustig gevoel, word je vaak wakker gedurende de nacht, of word je vroeg wakker met een onrustig gevoel. Je geest kan overspoeld worden met gedachten, waardoor het moeilijk is om te ontspannen.
Reden: Schildklierhormonen beïnvloeden de slaap-waakcyclus en verhogen de activiteit van het zenuwstelsel. Verhoogde hartslag, angst en warmte-intolerantie dragen ook bij aan slaapverstoring.
Slaapproblemen komen voor bij ongeveer 65% van de mensen met hyperthyreoïdie.
8. Frequente ontlasting
Je kunt vaker poepen dan normaal, soms overgaand in diarree. De ontlasting kan los of waterig worden.
Reden: Schildklierhormonen verhogen de snelheid van de spijsvertering en de darmmotiliteit. Voedsel gaat sneller dan normaal door je spijsverteringsstelsel, waardoor er minder water wordt opgenomen en je vaker losse ontlasting hebt.
Dit symptoom komt voor bij ongeveer 60% van de mensen met hyperthyreoïdie.
9. Veranderingen in de menstruatiecyclus
Vrouwen kunnen lichtere, minder frequente menstruaties hebben of helemaal geen menstruatie. Sommige vrouwen hebben een onregelmatige timing tussen de menstruaties.
Reden: Schildklierhormonen beïnvloeden de productie en regulatie van voortplantingshormonen. Een teveel aan schildklierhormonen kan de normale communicatie tussen de hersenen, eierstokken en baarmoeder verstoren.
Menstruatieveranderingen treden op bij ongeveer 50-60% van de vrouwen met hyperthyreoïdie.
10. Oogproblemen
Sommige mensen ontwikkelen oogsymptomen waaronder uitpuilende ogen, droge ogen, dubbelzien of gevoeligheid voor licht. Deze symptomen komen het meest voor bij de ziekte van Graves.
Reden: Bij de ziekte van Graves vallen dezelfde antilichamen die de schildklier stimuleren ook de weefsels rond de ogen aan. De spieren en het vet achter de ogen raken ontstoken en gezwollen, waardoor de ogen naar voren worden geduwd.
Oogsymptomen komen voor bij ongeveer 25-30% van de mensen met de ziekte van Graves, maar komen zelden voor bij andere oorzaken van hyperthyreoïdie.
Diagnose van een overactieve schildklier
Eerste evaluatie
Je arts zal beginnen met een gedetailleerde anamnese en lichamelijk onderzoek. Beschrijf alle symptomen die u ervaart, inclusief wanneer de symptomen begonnen en hoe de symptomen uw dagelijkse activiteiten beïnvloeden. De arts onderzoekt je nek om te kijken of je schildklier vergroot is, controleert je hartslag en hartritme en kijkt naar fysieke tekenen van hyperthyreoïdie zoals trillen of oogveranderingen.
Bloedonderzoek
Schildklier-stimulerend hormoon (TSH) test is de primaire screeningstest voor schildklierproblemen. Bij hyperthyreoïdie daalt het TSH-gehalte meestal onder het normale niveau omdat de hypofyse de TSH-productie vermindert als reactie op een teveel aan schildklierhormonen.
Normale TSH-niveaus variëren meestal van 0,45 tot 4,5 milli-eenheden per liter (mU/L). TSH-waarden lager dan 0,4 mU/L duiden meestal op hyperthyreoïdie.
Je arts zal een vrije thyroxinetest (T4) en een vrije triiodothyroninetest (T3) bestellen om de actieve vormen van schildklierhormonen in het bloed te meten. Bij hyperthyreoïdie stijgen deze waarden meestal boven de normale waarden.
Het normale bereik van vrije T4-spiegel is 0,8-1,8 ng/dL. Het normale bereik van vrije T3-spiegel is 2,0-4,4 pg/mL.
Een vrije T4-spiegel van meer dan 1,8 ng/dL wijst op hyperthyreoïdie, vooral in combinatie met een lage TSH-spiegel. Vrije T3-spiegels boven 4,4 pg/mL worden meestal geassocieerd met hyperthyreoïdie of T3-toxicose.
Deze waarden moeten altijd worden geïnterpreteerd naast TSH-niveaus en klinische symptomen voor een nauwkeurige diagnose.
Schildklier antilichaamtesten zullen helpen bij het bepalen van de oorzaak van hyperthyreoïdie. TSH-receptorantilichamen wijzen op de ziekte van Graves, terwijl andere antilichamen kunnen wijzen op verschillende vormen van schildklierontsteking.
Beeldvormende onderzoeken
De radioactieve jodiumopnametest meet hoeveel radioactief jodium de schildklier over een bepaalde periode opneemt. Een hoge opname wijst erop dat de schildklier actief overtollige hormonen produceert, terwijl een lage opname kan wijzen op een ontsteking van de schildklier.
Schildklierscan maakt gebruik van radioactief jodium of technetium om beelden van de schildklier te maken. Deze scan laat zien welke gebieden van de schildklier overactief zijn en helpt onderscheid te maken tussen verschillende oorzaken van hyperthyreoïdie.
Echografie maakt gebruik van geluidsgolven om gedetailleerde beelden van de structuur van de schildklier te maken. Deze test kan knobbeltjes, cysten of andere structurele afwijkingen identificeren die hyperthyreoïdie kunnen veroorzaken.
Aanvullende tests
Op basis van je klachten en de eerste resultaten kan je arts aanvullende onderzoeken bestellen. Elektrocardiogram (ECG) controleert op afwijkingen in het hartritme. Een volledig bloedbeeld en leverfunctietesten stellen de basiswaarden vast voordat de behandeling wordt gestart. Botdichtheidsonderzoek kan nodig zijn als u al langere tijd last heeft van onbehandelde hyperthyreoïdie.
Wanneer moet je medische hulp inroepen?
Neem onmiddellijk contact op met een arts als je meerdere symptomen van hyperthyreoïdie ervaart, met name snel gewichtsverlies, aanhoudende snelle hartslag of ernstige angst. Zoek onmiddellijk medische behandeling als je pijn op de borst, ademhalingsmoeilijkheden, ernstige zwakte, hoge koorts of plotselinge veranderingen in je gezichtsvermogen krijgt.
Vroegtijdige diagnose en behandeling van hyperthyreoïdie voorkomen ernstige complicaties en helpen de normale schildklierfunctie te herstellen. De meeste mensen met hyperthyreoïdie reageren goed op behandeling en kunnen hun normale activiteiten hervatten zodra de schildklierhormoonspiegels normaliseren.
Discussion about this post