Zwangerschapsvergiftiging (medische term: pre-eclampsie of eclampsie) is een van de ernstigste complicaties die zich tijdens de zwangerschap kunnen voordoen. Deze aandoening komt voor bij ongeveer 2% van alle zwangerschappen in ons land en brengt aanzienlijke risico’s met zich mee voor zowel moeder als kind. Inzicht in de juiste behandeling van zwangerschapsvergiftiging kan in ernstige gevallen het verschil betekenen tussen leven en dood.
Wat is zwangerschapsvergiftiging?
Zwangerschapsvergiftiging treedt op wanneer zwangere vrouwen na 20 weken zwangerschap een hoge bloeddruk ontwikkelen in combinatie met eiwit in de urine.
Ondanks de naam is er bij “zwangerschapsvergiftiging” geen sprake van vergiftiging of giftige stoffen. Er is geen extern gif dat deze aandoening veroorzaakt.
In het begin van de 20e eeuw merkten artsen op dat sommige zwangere vrouwen een hoge bloeddruk, eiwit in hun urine, zwellingen en soms toevallen ontwikkelden. Omdat ze de onderliggende oorzaak niet begrepen, veronderstelden ze dat gifstoffen in het bloed van de moeder haar systeem “vergiftigden”. Dit misverstand leidde tot de medische term “toxemia of pregnancy”, wat letterlijk “gifstoffen in het bloed tijdens de zwangerschap” betekent. Artsen geloofden dat deze denkbeeldige gifstoffen afkomstig waren van de zich ontwikkelende baby of placenta, vandaar het idee van “zwangerschapsvergiftiging”.
Tegenwoordig begrijpt de medische wetenschap dat zwangerschapsvergiftiging het gevolg is van problemen met de ontwikkeling van de placenta en de functie van de bloedvaten, en niet van vergiftiging of gifstoffen. Deze aandoening treedt op wanneer:
- De bloedvaten van de placenta ontwikkelen zich abnormaal
- Het immuunsysteem van de moeder reageert verkeerd op de zwangerschap
- Ontstekingsprocessen beïnvloeden de bloedvatfunctie in het hele lichaam
- Systemen voor bloeddrukregulatie raken ontregeld.
Zwangerschapsvergiftiging uit zich in twee hoofdvormen: zwangerschapsvergiftiging en eclampsie. Pre-eclampsie is het vroegere, minder ernstige stadium, terwijl eclampsie optreedt als de pre-eclampsie zo ver gevorderd is dat het epileptische aanvallen veroorzaakt. Beide aandoeningen vereisen onmiddellijk medisch ingrijpen om complicaties bij de moeder en de foetus te voorkomen.
Tekenen en symptomen die behandeling vereisen
Artsen controleren zwangere vrouwen op specifieke waarschuwingssignalen die erop wijzen dat zwangerschapsvergiftiging moet worden behandeld. Deze symptomen zijn onder andere:
- Bloeddrukveranderingen: Systolische bloeddrukwaarden boven 140 mmHg of diastolische waarden boven 90 mmHg bij twee afzonderlijke gelegenheden, die minstens 4 uur uit elkaar genomen worden, duiden op het begin van zwangerschapsvergiftiging.
- Eiwit in de urine: Proteïnurie treedt op wanneer de nieren eiwit lekken in de urine als gevolg van beschadigde bloedvaten. Laboratoriumtests met een eiwitgehalte van meer dan 300 mg in een 24-uurs urineverzameling wijzen op nierschade.
- Ernstige hoofdpijn: Aanhoudende hoofdpijn die niet reageert op standaard pijnstillers gaat vaak gepaard met zwangerschapsvergiftiging. Deze hoofdpijn is het gevolg van verhoogde intracraniële druk en vasculaire veranderingen.
- Problemen met het gezichtsvermogen: Vrouwen kunnen last hebben van wazig zicht, het zien van vlekken of knipperende lichten, tijdelijk gezichtsverlies of lichtgevoeligheid. Deze symptomen treden op door zwelling in de hersenen en veranderingen in het netvlies.
- Pijn in de bovenbuik: Scherpe pijn in de rechter bovenbuik, vaak beschreven als hevige buikpijn onder de ribben, duidt op leverbetrokkenheid en vereist onmiddellijke behandeling.
- Plotselinge gewichtstoename en zwelling: Snelle gewichtstoename van meer dan 1 kilo per week, samen met ernstige zwelling in handen, gezicht en voeten, wijst op vochtretentie die kenmerkend is voor zwangerschapsvergiftiging.
- Verminderde urineproductie: De productie van minder dan 500 ml urine in 24 uur wijst op een disfunctie van de nieren en is een ernstige complicatie.
Doelen en prioriteiten van de behandeling van zwangerschapsvergiftiging
Het belangrijkste doel van de behandeling van zwangerschapsvergiftiging is het beschermen van de gezondheid van de moeder en het optimaliseren van de resultaten voor de zich ontwikkelende baby. Prioriteiten voor de behandeling zijn onder andere:
- Het voorkomen van aanvallen: Eclamptische aanvallen is de gevaarlijkste complicatie van zwangerschapsvergiftiging. Artsen gebruiken medicijnen en houden toezicht om epileptische aanvallen te voorkomen die zowel de moeder als de baby kunnen schaden.
- Bloeddruk onder controle houden: De bloeddruk binnen veilige grenzen houden voorkomt beroertes, hartfalen en andere cardiovasculaire complicaties en zorgt voor voldoende bloedtoevoer naar de placenta.
- Controle orgaanfuncties: Regelmatige beoordeling van de nierfunctie, leverenzymen, het aantal bloedplaatjes en de neurologische status helpt bij het opsporen van progressie en het nemen van beslissingen over de behandeling.
- Timing bevalling: Het bepalen van de optimale timing voor de bevalling is een evenwicht tussen maternale veiligheid en foetale rijpheid. Ernstige zwangerschapsvergiftiging kan een vroege bevalling vereisen om het leven van de moeder te redden.
Behandeling van zwangerschapsvergiftiging met medicijnen
Artsen gebruiken verschillende categorieën medicijnen om zwangerschapsvergiftiging te behandelen, waarbij elke categorie zich richt op specifieke aspecten van deze aandoening.
Antihypertensiva
Labetalol: Dit geneesmiddel met twee alfa- en bètablokkers is de eerste keuze voor de behandeling van ernstige hoge bloeddruk bij zwangerschapsvergiftiging. Artsen dienen labetalol meestal intraveneus toe in ziekenhuizen. Dit medicijn werkt door zowel alfa- als bètareceptoren te blokkeren, waardoor de hartslag daalt en de bloedvaten verwijden om de bloeddruk te verlagen.
Hydralazine: Deze directe vaatverwijdende medicatie ontspant de gladde spieren in de bloedvatwanden, waardoor ze wijder worden en de bloeddruk daalt. Artsen gebruiken hydralazine vaak als labetalol onvoldoende of gecontra-indiceerd is.
Nifedipine: Deze calciumkanaalblokker voorkomt dat calcium de spiercellen in de bloedvatwanden binnendringt, waardoor de bloedvaten ontspannen en de bloeddruk daalt. Nifedipine tabletten met verlengde afgifte zorgen voor een constante bloeddrukcontrole gedurende 24 uur.
Methyldopa: Dit centraal werkende antihypertensivum werkt door alfa-2-receptoren in de hersenen te stimuleren, waardoor de activiteit van het sympathische zenuwstelsel wordt verminderd. Methyldopa heeft een uitgebreide veiligheidsreputatie tijdens de zwangerschap en is een eerstelijns oraal geneesmiddel voor de behandeling van milde tot matige hoge bloeddruk.
Anticonvulsiva
Magnesiumsulfaat: Deze medicatie is de gouden standaard voor het voorkomen en behandelen van eclamptische aanvallen. Magnesiumsulfaat werkt door calciumkanalen in zenuwcellen te blokkeren en celmembranen te stabiliseren.
Artsen zullen patiënten die magnesiumsulfaat krijgen controleren op tekenen van toxiciteit, waaronder verlies van diepe peesreflexen, ademhalingsdepressie en hartritmestoornissen. Calciumgluconaat is het tegengif voor magnesiumvergiftiging.
Corticosteroïde geneesmiddelen voor foetale longrijping
Betamethason: Wanneer het waarschijnlijk lijkt dat de bevalling vóór 34 weken zwangerschap zal plaatsvinden, dienen artsen corticosteroïden toe om de ontwikkeling van de foetale longen te versnellen. Betamethason doorkruist de placenta en stimuleert de productie van surfactant – een stof die de longen na de geboorte helpt uitzetten.
Dexamethason: Dit alternatieve corticosteroïde geneesmiddel biedt vergelijkbare voordelen als betamethason wanneer het intramusculair wordt geïnjecteerd. Beide medicijnen hebben 24-48 uur nodig om maximaal effect te hebben, waardoor vroegtijdige identificatie en behandeling van zwangerschapsvergiftiging cruciaal is.
Behandeling zonder medicijnen
Bedrust en activiteitsaanpassing
Volledige bedrust werd ooit beschouwd als standaardbehandeling voor zwangerschapsvergiftiging, maar het huidige bewijs ondersteunt deze aanpak niet. De moderne behandeling richt zich op aangepaste activiteiten in plaats van strikte bedrust. Artsen kunnen aanraden:
- Op de linkerzij liggen: Op de linkerzij liggen verbetert de bloedtoevoer naar de nieren en de placenta door de druk op de grote bloedvaten te verminderen. Deze houding helpt de bloedsomloop te optimaliseren en kan de bloeddruk enigszins verlagen.
- Verminderen van activiteitenniveaus: Hoewel volledige bedrust niet gunstig is, helpt het verminderen van inspannende activiteiten en het zorgen voor voldoende rust om bloeddrukpieken te voorkomen. Vrouwen kunnen lichte dagelijkse activiteiten blijven doen zoals ze die kunnen verdragen.
- Stressvermindering: Psychologische stress kan hoge bloeddruk verergeren. Ontspanningstechnieken, prenatale yoga en stressmanagementbegeleiding kunnen voordelen bieden in combinatie met medische behandeling.
Dieetaanpassingen
Natriumbeperking: Het beperken van de natriuminname tot minder dan 2 gram per dag helpt het vasthouden van vocht en de bloeddruk te verminderen. Een strenge natriumbeperking wordt echter niet aanbevolen omdat dit zwangerschapsvergiftiging kan verergeren.
Voldoende eiwitinname: Ondanks eiwitverlies in de urine is het beperken van de eiwitinname niet gunstig voor vrouwen met zwangerschapsvergiftiging. Een normale eiwitinname van 60-80 gram per dag ondersteunt de gezondheid van moeder en kind.
Calciumsupplementen: Vrouwen met een lage calciuminname via de voeding kunnen baat hebben bij calciumsupplementen van 1-2 gram per dag. Calciumsupplementen lijken het meeste effect te hebben bij bevolkingsgroepen met een lage calciuminname.
Hydratatiebalans: Het handhaven van voldoende hydratatie zonder vochtoverbelasting vereist zorgvuldige controle. Artsen beoordelen de vochtstatus aan de hand van gewichtsveranderingen, urineproductie en klinisch onderzoek.
Overwegingen bij de bevalling
Pre-eclampsie kan alleen worden genezen door de baby ter wereld te brengen. Als je pre-eclampsie hebt, word je nauwlettend in de gaten gehouden totdat het mogelijk is om de baby ter wereld te brengen.
Timing van de bevalling
De beslissing om de baby ter wereld te brengen hangt af van de afweging tussen de risico’s voor de moeder en de rijpheid van de foetus. De timing van de bevalling wordt bepaald door specifieke criteria:
Gevallen die onmiddellijke bevalling vereisen: Eclampsie, ernstige hypertensie die niet reageert op behandeling, abruptie van de placenta, ernstige nierfunctiestoornissen of tekenen van orgaanfalen bij de moeder vereisen een onmiddellijke bevalling, ongeacht de zwangerschapsduur.
Bevalling vóór 34 weken: Artsen overwegen een geboortebevalling als zich vóór 34 weken een ernstige zwangerschapsvergiftiging ontwikkelt en corticosteroïden zijn toegediend en de toestand van de moeder ondanks de behandeling instabiel blijft.
Geboorte met 34-37 weken: Matige zwangerschapsvergiftiging rechtvaardigt vaak een bevalling tussen 34-37 weken na toediening van corticosteroïden om progressie naar ernstige ziekte te voorkomen.
Geboorte op termijn: Milde zwangerschapsvergiftiging bij of na 37 weken geeft meestal aanleiding tot een bevalling om verergering en complicaties te voorkomen.
Wijze van bevalling
Vaginale bevalling: Artsen raden een vaginale bevalling aan als dat mogelijk is, omdat deze manier van bevallen minder chirurgische risico’s met zich meebrengt en de moeder sneller kan herstellen. Inductie van de bevalling met medicijnen zoals oxytocine of prostaglandines kan een vaginale bevalling vergemakkelijken.
Bevalling met keizersnede: Een chirurgische bevalling is nodig wanneer een vaginale bevalling niet haalbaar is vanwege ongunstige omstandigheden van de baarmoederhals, foetale nood of instabiliteit van de moeder. Bij eclampsie of ernstige complicaties kan een spoedkeizersnede nodig zijn.
Overwegingen met betrekking tot anesthesie
Epidurale verdoving: Regionale anesthesie vermindert de pijn tijdens de bevalling aanzienlijk en kan de bloeddruk helpen verlagen. Epidurale anesthesie is over het algemeen veilig en heeft de voorkeur boven algehele anesthesie wanneer dat mogelijk is.
Spinale anesthesie: Bij een keizersnede biedt spinale anesthesie een snelle, effectieve anesthesie terwijl de risico’s van algehele anesthesie worden vermeden. Bloeddrukbewaking tijdens spinale anesthesie voorkomt hypotensie.
Algehele anesthesie: Algehele anesthesie is voorbehouden aan noodsituaties wanneer regionale anesthesie is gecontra-indiceerd of wanneer de tijd regionale anesthesietechnieken niet toelaat. Algemene anesthesie vereist een zorgvuldige bloeddrukregeling tijdens de anesthesie-inductie en -opkomst.
Behandeling en controle na de bevalling
Zwangerschapsvergiftiging lost niet automatisch op na de bevalling en veel vrouwen hebben verdere behandeling en monitoring nodig.
Blijvende behoefte aan medicatie
Bloeddrukcontrole: Veel vrouwen hebben nog enkele dagen tot 3-4 weken na de bevalling bloeddrukverlagende medicijnen nodig. Artsen bouwen de medicijnen geleidelijk af naarmate de bloeddruk normaliseert.
Voortzetting van magnesiumsulfaat: Postnatale magnesiumsulfaattherapie wordt meestal 24-48 uur na de bevalling voortgezet om late eclamptische aanvallen te voorkomen. De meeste eclamptische aanvallen treden binnen dit tijdsbestek op.
Controle na de bevalling
Bloeddrukcontroles: Dagelijkse bloeddrukcontrole gedurende de eerste week na ontslag uit het ziekenhuis helpt bij het opsporen van aanhoudende hypertensie waarvoor de behandeling moet worden aangepast.
Bloedtests na 48-72 uur en een week postpartum beoordelen het herstel van de nier- en leverfunctie. Bloedplaatjes en andere bloedwaarden moeten terugkeren naar normale waarden.
Volledig herstel: Bij de meeste vrouwen verdwijnt de zwangerschapsvergiftiging binnen 2-6 weken na de bevalling. Aanhoudende hypertensie na 12 weken kan wijzen op chronische hoge bloeddruk.
Controle op lange termijn: Vrouwen die een zwangerschapsvergiftiging hebben doorgemaakt, moeten voortdurend worden gecontroleerd op hun cardiovasculaire gezondheid vanwege het verhoogde risico op hypertensie, hartaandoeningen en beroertes in de toekomst.
Discussion about this post