De anatomie van de oculomotorische zenuw

De oculomotorische zenuw maakt de meeste van uw oogbewegingen mogelijk, sommige aspecten van het gezichtsvermogen en het optillen van het ooglid. Het is de derde hersenzenuw en werkt met hersenzenuwen vier (trochlear) en vijf (trigeminaal) om oogbewegingen te coördineren. De oculomotorische zenuw bevat zowel motorische als parasympathische vezels, waardoor deze wordt geclassificeerd als een gemengde zenuw.

Anatomie

Je hebt 12 hersenzenuwen die hun oorsprong vinden in de hersenen en hersenstam en voornamelijk functies vervullen in je gezicht en keel. Dit onderscheidt ze van de rest van je zenuwen, die zich vanuit de wervelkolom vertakken en door je hele lichaam reizen.

Hersenzenuwen komen in paren voor, met over het algemeen symmetrische banen aan elke kant van je hoofd. Elk paar wordt echter meestal gezamenlijk een enkele zenuw genoemd, of, wanneer het nodig is om de een van de ander te onderscheiden, als de rechter- of linkerzenuw.

Structuur

De oculomotorische zenuw begint bij de hersenstam, een structuur laag in de achterkant van je hersenen die de hersenen verbindt met de wervelkolom. In de hersenstam geven twee clusters van neuronen, kernen genaamd, aanleiding tot de oculomotorische zenuw.

Ze heten:

1. Oculomotorische kern
2. Accessoire kernen van de oculomotorische zenuw

Elk van deze kernen voorziet de zenuw van een ander type vezel.

Terwijl het door je hoofd naar de ogen reist, vertakt de oculomotorische zenuw zich om verschillende spieren te innerveren (leveren zenuwfunctie).

De belangrijkste takken zijn:

• Superieure tak
• Inferieure tak

Deze takken splitsen zich verder op voordat ze hun bestemming bereiken.

De superieure tak splitst zich in:

• Superieure rectus
• Levator palpabrae superioris

De inferieure tak geeft af:

• Inferieure schuine
• mediale rectus
• Inferieure rectus
• Korte ciliaire zenuwen

Plaats

Van waar het uit de kernen in de hersenstam komt, passeert de oculomotorische zenuw voor het cerebrale aquaduct en komt uit de middenhersenen, en passeert vervolgens tussen twee slagaders – de superieure cerebellaire slagader en de achterste cerebrale.

Vervolgens doorboort het de dura mater, het buitenste membraan dat de hersenen en het ruggenmerg omringt, en gaat het naar de holle sinus (een sinusholte), die ongeveer ter hoogte van uw oor is.

In de holle sinus wordt het verbonden door sympathische vezels van de interne halsslagader (een netwerk van zenuwen). Deze vezels worden geen onderdeel van de oculomotorische zenuw, maar ze reizen er wel langs in zijn omhulsel.

De oculomotorische zenuw verlaat dan de schedelholte door wat de superieure orbitale spleet wordt genoemd. Uw “oogkas”, is de baan en de superieure orbitale spleet is een gat in het bot, achter het oog en aan de binnenkant van de oogkas.

Zodra de oculomotorische zenuw zich in de baan bevindt, verdeelt deze zich in zijn superieure en inferieure takken.

Anatomische variaties

Anatomische variaties van de oculomotorische zenuw zijn zeldzaam. De meest voorkomende resulteert in een aandoening die congenitale oculomotorische parese wordt genoemd. Het wordt veroorzaakt door compressie van de zenuw op de kruising van de achterste communicerende slagader en de interne halsslagader.

Symptomen van aangeboren oculomotorische verlamming zijn onder meer:

• Een pupil die “vast” is (verandert niet van grootte als reactie op licht) aan dezelfde kant als de compressie

• Ptosis (hangen van het bovenste ooglid) aan dezelfde kant als de compressie

• Verminderde gezichtsscherpte (scherp en helder zicht), meestal als gevolg van ambylopie vanwege verstoring van de oogmotiliteit of hangend ooglid waardoor het zicht zich niet goed kan ontwikkelen

Functie

Als een gemengde zenuw levert de oculomotorische zenuw de motorische functie en de parasympathische functie. Het heeft geen zintuiglijke functie, wat met sensatie te maken heeft.

Motor functie

Motorische functie betekent beweging, en de oculomotorische zenuw is verantwoordelijk voor een groot deel van de beweging die verband houdt met uw ogen.

De spieren die worden geïnnerveerd door de superieure tak en zijn uitlopers bevinden zich rond je oog in de orbitaal.

Zij zijn:

• Superieure rectus: Beweegt het oog naar boven

• Levator palpabrae superioris: brengt het bovenste ooglid omhoog

De sympathische vezels van de interne halsslagader die met de oculomotorische zenuw reizen, zorgen voor een motorische functie van de superieure tarsale spier, die het ooglid open houdt zodra de levator palpabrae superioris het opheft.

De inferieure tak en zijn uitlopers innerveren:

• Inferieure rectus: Beweegt de oogbol naar beneden; draait de bovenkant van het oog naar buiten

• Mediale rectus: Beweegt de oogbal naar de neus

• Inferieure schuin: Beweegt uw oog omhoog en naar buiten

Parasympathische functie

Parasympathische functie heeft te maken met het parasympathische zenuwstelsel, waarvan de functies de neiging hebben om die van het sympathische zenuwstelsel tegen te werken en in evenwicht te brengen.”

Het sympathische zenuwstelsel neemt het over tijdens stressvolle of gevaarlijke situaties en is verantwoordelijk voor “vecht- of vlucht” -functies, zoals het verhogen van uw adrenalinegehalte en het verwijden van uw ogen. Wanneer het parasympathische zenuwstelsel de controle heeft, wordt dit vaak de “rust- en verteringsmodus” genoemd. Het verlaagt je hartslag om energie te besparen, helpt bij een optimale werking van je darmen en brengt je pupillen terug naar hun normale grootte.

De parasympathische vezels van de oculomotorische zenuw innerveren twee spieren in de iris:

• Sphincter pupillae: vernauwt (verkleint) de pupil

• Ciliaire spieren: verander de kromming en dikte van uw lens zodat u kunt focussen op objecten op verschillende afstanden

Bijbehorende voorwaarden

De oculomotorische zenuw kan op verschillende manieren worden beschadigd of verlamd. Dit wordt verworven oculomotorische parese genoemd en verschilt van congenitale oculomotorische parese, die hierboven werd besproken.

Verworven oculomotorische parese kan worden veroorzaakt door:

• Trauma aan het oog of ergens langs het pad van de zenuw
• Druk van tumoren, laesies of aneurysma’s
• Hernia
• Ziekten die de myelineschede vernietigen die de zenuw omhult, zoals multiple sclerose
• Ziekten die invloed hebben op kleine bloedvaten, zoals diabetes of hypertensie, als gevolg van onvoldoende bloedtoevoer naar de zenuw

• Meningitis die de hersenstam aantast

Symptomen van oculomotorische zenuwverlamming

Symptomen van schade aan de oculomotorische zenuw zijn onder meer:

• Ptosis
• Het oog dat naar beneden en naar buiten wijst
• Dubbel zien (diplopie)
• Permanent verwijde pupil
• Onvermogen om de focus te verschuiven naar objecten op verschillende afstanden

Behandeling

Afhankelijk van de oorzaak is de onmiddellijke behandeling van oculomotorische zenuwverlamming doorgaans conservatief. Afhankelijk van de specifieke symptomen en het (de) deel (delen) van de zenuw dat beschadigd is, kan dit het volgende omvatten:

• Ooglapje
• Ondoorzichtige contactlens om het zicht in het aangedane oog te blokkeren
• Wazige brillens aan de zijkant van het aangedane oog
• Botulinum toxine (Botox) injectie
• Prisma’s in brillens aan de zijkant van het aangedane oog

Conservatieve behandeling resulteert in een volledig herstel bij ongeveer 63% van de mensen met verworven oculomotorische parese. Als deze aanpak na zes maanden niet tot veel verbetering heeft geleid, kan een operatie worden overwogen.

Chirurgie omvat het snijden en herpositioneren van de spieren, zodat functionele spieren het kunnen overnemen van degenen die niet goed werken.